(Κοντά στον Προφήτη Δαυίδ, Μάνο. Θα ευχόμαστε... Καλό Παράδεισο!)
«Ένιωσα την ανάγκη να ζητήσω τη βοήθεια του Θεού. Δεν γίνεται αλλιώς!» ~ Μάνος Ελευθερίου
Ο ποιητής, στιχουργός και συγγραφέας Μάνος Ελευθερίου μιλά για την πίστη και όσα τον συγκινούν.«Μικρός βρήκα ένα βιβλίο της γιαγιάς μου με ψαλμούς. Το έμαθα απέξω. Τόσο μου άρεσε!»
Δύσκολα μπορεί να βρεθεί κάποιος που να μην έχει σιγοτραγουδήσει τους στίχους που έχει γράψει ο κ. Μάνος Ελευθερίου σε κάποια από τα σημαντικότερα ελληνικά τραγούδια. Ποιητής, στιχουργός, συγγραφέας και εικονογράφος, ο Μάνος Ελευθερίου είναι μια χαρισματική και πολυσχιδής προσωπικότητα.
Βραβεύτηκε το 2005 με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και το 2013 από την Ακαδημία Αθηνών για τη συνολική προσφορά του.
Συνεργάστηκε, μεταξύ άλλων, με τους συνθέτες Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο, Σταύρο Κουγιουμτζή, Γιάννη Σπανό, ενώ έχει γράψει στίχους για πάνω από 400 τραγούδια! Πριν από λίγες μέρες εξέδωσε το νέο βιβλίο του με τον τίτλο «Φαρμακείον Εκστρατείας».
ΕΡ. Ανατρέχοντας στις παιδικές σας μνήμες, στην όμορφη και με μεγάλη αστική παράδοση Σύρο, θα θέλαμε να μας πείτε, ποια ήταν η πρώτη επαφή σας, με το περιβάλλον αλλά και με το πνεύμα της εκκλησιαστικής παράδοσης.
ΑΠ. ''Στη Σύρο, όπου γεννήθηκα και έμεινα έως τα 15 μου χρόνια, κάποια ημέρα έπεσε στα χέρια μου ένα εξαίσιο βιβλίο, το οποίο ανήκε στη γιαγιά μου, και απορώ πώς επέζησε του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, γεμάτο με εκκλησιαστικά κείμενα. Ονομαζόταν «Ωρολόγιον το Μέγα».
Αυτό περιλάμβανε ψαλμούς, τον Ακάθιστο Ύμνο αλλά και το πρόγραμμα της εκκλησίας κ.ά. Ήταν μια πολύ καλή έκδοση του 19ου αιώνα, με στοιχεία δωδεκάρια, από την οποία οι πρώτες σελίδες είχαν αφαιρεθεί, δυστυχώς. Δεν μείωνε όμως αυτό καθόλου το ότι ήταν ένα εκπληκτικό βιβλίο.
Μου άρεσε τόσο πολύ και γι' αυτό κάθισα και το έμαθα όλο απέξω! Μάλιστα, αργότερα, σε μεγαλύτερη, βέβαια, ηλικία, όταν πήγαινα σε εκκλησίες, άκουγα πάλι όλα όσα είχα διαβάσει και τα ξαναθυμόμουν!
Αργότερα το έχασα αυτό το βιβλίο. Δεν είχα τη δυνατότητα να πιάσω στα χέρια μου άλλα παιδικά βιβλία, αφού εκείνα τα χρόνια δεν κυκλοφορούσε στα βιβλιοπωλεία της επαρχίας μεγάλος αριθμός βιβλίων. Επομένως, ήταν μια λύση να κρατήσω με ζέση και να αγαπήσω αυτό το βιβλίο.
Είχα, έτσι, τη δυνατότητα επαφής όχι τόσο με το θείο, αλλά με μια γλώσσα που δεν γνώριζα -όπως ήταν η καθαρεύουσα- καθώς και με την ποίηση...''
ΕΡ. Και έτσι, μέσω του θρησκευτικού στοιχείου, βάλατε τις βάσεις για να αποκτήσετε στέρεες γνώσεις της ελληνικής γλώσσας.
ΑΠ. Η ποίηση, έτσι όπως αναδύεται μέσα από αυτά τα εκκλησιαστικά κείμενα, είναι αναντικατάστατη.
Πολλές φορές βλέπω ορισμένους ύμνους που γράφτηκαν σε διαφορετικές περιόδους, όπως είναι οι βυζαντινοί ή οι Ψαλμοί του Δαυίδ, και ανακαλύπτω τα στοιχεία μιας απίθανης, ασύγκριτης ποίησης.
Αναρωτιέμαι, όταν τους ακούω, εάν τους έγραψαν ανθρώπινα μυαλά ή κάποιος από το υπερπέραν τους τούς υπαγόρευσε και αυτοί απλώς τους έγραψαν! Δεν μπορώ να το σκεφτώ, να το συλλάβω!
Αστειευόμενος, μάλιστα, θα έλεγα ότι αυτά που εγράφησαν αντιστοιχούν με το να γράψει όχι μόνος ένας Οδυσσέας Ελύτης, αλλά άλλοι δύο αντίστοιχης ικανότητας, όπως ο Ελύτης, ποιητές! Οι μεταφραστές των κειμένων αυτών στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα, πέραν του ότι έπρεπε να ήξεραν τέλεια ελληνικά, ήταν και οι ίδιοι μεγάλοι ποιητές.
ΕΡ. Υπάρχει κάποιο κείμενο που σας έχει αποτυπωθεί τόσο έντονα στη μνήμη;
ΑΠ. Ακούω και μένω εκστατικός το απόσπασμα από το Ανάγνωσμα του Μικρού Απόδειπνου, όπου αναφέρονται κατά σειρά όλα τα παρακάτω επίθετα στην Παναγία και μόνο:
Αυτό που σας ανέφερα φέρνει στον νου και την περίπτωση του Καβάφη, στον οποίο βρίσκουμε ένα ποίημα όπου χρησιμοποιεί τέσσερα πέντε επίθετα μαζί στην αναφορά που κάνει για τον Μέγα Αλέξανδρο.
Αυτό είναι ένα είδος διδασκαλίας για έναν ποιητή, ειδικά όταν κάνει τα πρώτα του βήματα στην ποιητική διαδρομή του. Το ίδιο μπορώ να πω ότι με συγκινούν και οι ψαλμοί κατά τη διάρκεια των τελετουργιών, οι παρακλήσεις, όπως και οι ευχές υπέρ αναπαύσεως κεκοιμημένων στις νεκρώσιμες ακολουθίες κ.α. Δυστυχώς, σήμερα, λόγω ηλικίας και κάποιων προβλημάτων υγείας, δεν έχω τη δυνατότητα να παρακολουθώ συχνά τις θείες λειτουργίες.
Θέλω να προσθέσω και το εξής: ναι μεν έγινε ένα σοβαρό έργο διάσωσης και συγκέντρωσής τους, που δεν πρέπει να το αγνοήσουμε, αλλά δεν παύει να με στενοχωρεί το γεγονός ότι δεν έχουν διασωθεί τα ονόματα εκείνων που έγραψαν τους αριστουργηματικούς αυτούς ύμνους.
Το ίδιο έντονα έχει αποτυπωθεί μέσα μου και το παρακάτω απόσπασμα, που ακούγεται στο εξόδιον της νεκρώσιμης ακολουθίας:
«Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, όσα ουχ υπάρχει μετά θάνατον· ου παραμένει ο πλούτος, ου συνοδεύει η δόξα·επελθών γαρ ο θάνατος, ταύτα πάντα εξηφάνισται. Διό Χριστώ τω αθανάτω Βασιλεί βοήσωμεν».
Αλλά δεν μπορώ να μην εκφράσω τον θαυμασμό μου και για τους ύμνους που ακούγονται καθ' όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας... Μεγάλες στιγμές συγκίνησης!
«Όταν βλέπω τα εξωκλήσια, αισθάνομαι πάντα ανάταση στην ψυχή μου. Αποπνέουν γνήσια θρησκευτική λατρεία...»
«Ένιωσα την ανάγκη να ζητήσω τη βοήθεια του Θεού. Δεν γίνεται αλλιώς!» ~ Μάνος Ελευθερίου
_________________________________
Απόσπασμα απο συνέντευξη στην Εφημερίδα «Ορθόδοξη Αλήθεια» 30-11-2016
Οι κρυφές και ενδόμυχες τύψεις μας, για οσα δεν κάναμε ενω είχαμε χρέος, μας οδηγούν να βγάζουμε συσσωρευμένη αυτή την πίεση της ψυχής μας, άκαιρα και άτοπα...
Σε εύκολα και ανέξοδα κηρύγματα που αναπαύουν την σιωπή μας, για οσα απόκρυψαμε, για οσα φοβηθήκαμε και δεν πήραμε θέση, για ολα εκείνα που δώσαμε λόγο, πως θα υπερασπιστούμε την Αγάπη.
Η διψασμένη μας ψυχή συνθλίβεται εντός μιάς σιωπής που κραυγάζει...
''Και έρχεται εκείνη η στιγμή στη ζωή σου, που χάνεις τη γη κάτω απο τ' πόδια σου. Τότε είναι που εμφανίζεται μια σκάλα απο τον ουρανό, φρόντισε να αντιληφθείς την ύπαρξη της, είναι ο Θεός που σου αποκαλύπτεται...''
''Άγιε μου Δημήτρη και Πολεμιστή, μη με βρούνε του Δράκου βόλια.. Άγιε μου Νικόλα και Αρμενιστή, μες το κύμα πλανιέμαι χρόνια.. φύλαξε για μένα τύχη χωριστή.''
Η ζωή είναι όμορφη, παλικάρι μου,μόνο όταν την ζεις.
Όταν κυλιέσαι μαζί της. Πότε σε λασπουριές και πότε σε ροδοπέταλα. Κράτα τις αναμνήσεις σου και προχώρα... Μια περιπλάνηση είναι το διάβα μας σ' αυτό το κόσμο.
