Ζιμπάμπουε Σεραφείμ: «δεν υπάρχουν θεολογικά εμπόδια για τη χειροτονία των γυναικών!».

Ζιμπάμπουε Σεραφείμ: «δεν υπάρχουν θεολογικά εμπόδια για τη χειροτονία των γυναικών».

(σ.σ. Καλά, εδώ αυτός διαλύει τα πάντα, οι δικοί μας οι μητροπολίτες πού είναι; Θα βγει κανείς να μιλήσει ή μήπως ετοιμάζονται να κάνουν και αυτοί τα ίδια; Και μετά σου λέει γιατί μιλάνε οι λαϊκοί... Μάλιστα, σύμφωνα με τα όσα λέει στην «Απογευματινή», δεν θα διστάσει να θέσει προς εξέταση και το ζήτημα της χειροτονίας των μοναχών στα γυναικεία μοναστήρια, ώστε να τελούν τις ακολουθίες χωρίς την παρουσία ανδρών ιερέων…)

Υπέρμαχος ενός σαφώς πιο ενεργού ρόλου των γυναικών στον χώρο της Εκκλησίας είναι ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε και Αγκόλας κ. Σεραφείμ, που με την απόφασή του να χειροτονήσει, τη Μεγάλη Πέμπτη, στην ενορία του Αγίου Νεκταρίου στη Χαράρε, την Αντζελίκ Μολέν ως πρώτη γυναίκα διάκονο, προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Ο ίδιος ωστόσο παραμένει ακλόνητος στην άποψή του ότι σε έναν κόσμο που αλλάζει η Εκκλησία δεν μπορεί να παραμένει ίδια, ενώ, όπως υπογραμμίζει, «δεν υπάρχουν θεολογικά εμπόδια για τη χειροτονία των γυναικών». Μάλιστα, σύμφωνα με τα όσα λέει στην «Απογευματινή», δεν θα διστάσει να θέσει προς εξέταση και το ζήτημα της χειροτονίας των μοναχών στα γυναικεία μοναστήρια, ώστε να τελούν τις ακολουθίες χωρίς την παρουσία ανδρών ιερέων.

«Η επόμενη πρότασή μου προς τον Αλεξανδρινό μας Προκαθήμενο κ. Θεόδωρο και στα μέλη της Ιεράς ημών Συνόδου και προς τις τοπικές Εκκλησίες είναι να εξετασθεί σε διορθόδοξες συναντήσεις, με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών το ερώτημα αν υπάρχουν θεολογικά και δογματικά εμπόδια στα γυναικεία μοναστήρια να προχωρήσουμε σε χειροτονίες μοναζουσών, να μπορούν να τελούν καθημερινά όλες τις ιερές ακολουθίες και να προσεύχονται για όλη την ανθρωπότητα χωρίς να χρειάζονται την παρουσία ανδρών», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Ο Μητροπολίτης, που δηλώνει, πρώτα και πάνω από όλα, πιστός στις συνοδικές αποφάσεις, υποστηρίζει ότι «με την αναβίωση του θεσμού των γυναικών διακόνων αναβαθμίζουμε ξανά στην καθημερινή μας ζωή το πρόσωπο της Παναγίας μας. Οι διακόνισσες δεν θα κάνουν κάτι κακό, καλούνται να κάνουν κάτι καλό: να φροντίζουν τους πονεμένους και τους αδικημένους, τα άπορα και ορφανά παιδιά, όπως έκανε η αδελφή Τερέζα στην Ινδία».

«Οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν δημιουργηθεί κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Θεού».

Ωστόσο, σύμφωνα πάντα με τον ίδιο, «προκειμένου να προστατευθεί η ενότητα των απανταχού ορθοδόξων πρέπει να υιοθετούνται σαφείς συνοδικές αποφάσεις για τα ποιμαντικά καθήκοντα των διακονισσών, που θα στηρίζονται στην αρχαία Εκκλησιαστική Αποστολική Παράδοση», ενώ, όπως προσθέτει, «δεν πρέπει να αφήνουμε την εντύπωση στις φανατικές και ακραίες φωνές, που ποτέ τους δεν έκαναν τίποτα για να βοηθήσουν την ιεραποστολική μας διακονία, να νομίζουν ότι ο ρόλος των διακονισσών είναι να προσλαμβάνουμε καθαρίστριες». Ο Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε εξηγεί ότι «ουκ έστιν άρσεν καθήλυ στη δημιουργία του ανθρώπου και στην ενανθρώπιση του Υιού και Λόγου του Θεού. Και οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν δημιουργηθεί κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Θεού». Όπως αναφέρει, «το θέμα της αναβίωσης του θεσμού των διακονισσών ετέθη και αποφασίστηκε ομοφώνως στις ετήσιες εργασίες της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας το 2016», ενώ «ξεκίνησε με πρόταση του Διορθοδόξου Διεθνούς Θεολογικού Συνεδρίου, που οργάνωσε με πρωτοβουλία του το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο το 1988».

«Δεν υπάρχουν θεολογικά εμπόδια».

Σύμφωνα με τον ίδιο, αφού οι εποχές αλλάζουν, έτσι και η Εκκλησία πρέπει να προσαρμόζεται αναλόγως. «Η προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν υπάρχουν θεολογικά εμπόδια για τη χειροτονία των γυναικών», λέει, εξηγώντας ότι «όπως σήμερα πλέον δεν μπορούμε να δεχτούμε τον αμαρτωλό θεσμό της δουλείας, παρά το γεγονός ότι ο Απόστολος Παύλος στον πρώτο αιώνα μιλούσε για την υπακοή των σκλάβων στους κυρίους τους, για να μην έχουμε κοινωνικές αναστατώσεις στην τοπική κοινωνία, κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να δούμε διαφορετικά τη θέση και τον ρόλο των γυναικών στον χώρο της κοινωνίας και της Εκκλησίας». Σε άλλο σημείο ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης ξεκαθαρίζει: «Πάνω από 40 χρόνια ακούγονται θεολογικές φωνές από όλες τις τοπικές Εκκλησίες για την αναβάθμιση της διακονίας των γυναικών στην Εκκλησία. Ανάμεσα σ’ αυτές τις φωνές είναι κι η δική μου ασθενική και ταπεινή φωνή. Ουδέποτε όμως προχώρησα εις κάτι χωρίς συνοδικές αποφάσεις».

(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή»)

Το είδα στήν αδερφή Φαίη και ΤΑΣ ΘΥΡΑΣ

Σχόλιο Π. κοινωνίας: Στόν Μητρ. Ζιμπάμπουε, και στίς ανυπόστατες, ανορθόδοξες και οικουμενιστικές θεωρίες του, έχουμε απαντήσει εξαρχής. Στίς νέες του δηλώσεις έχουμε να προσθέσουμε το εξής: Είναι μεγάλη πλάνη και ψεύδος να λες πως είσαι ακόλουθος Συνοδικών αποφάσεων, όταν η ''Συνοδική'' απόφαση που επικαλείσαι είναι μιάς τοπικής ιεραρχίας και αντίθετη Όλων των Οικουμενικών Συνόδων Των Θεούμενων Πατέρων της Εκκλησίας επι 2.000 χρόνια! Αγαπητέ μας Μητροπολίτη, ακόλουθος του Οικουμενισμού είστε, και αίρεση δημιουργείται μέσα στήν Εκκλησία. Ζούμε Έσχατους καιρούς, Κύριος να φωτίζει ολούθε.

Ἐπίσημον ἀνακοινωθέν: «Κοινός ἑορτασμός του Πάσχα μέ τόν Πάπα τό 2025 στή Νίκαια»!

Ἐπίσημον ἀνακοινωθέν: «Κοινὸς ἑορτασμὸς Πατριάρχη Κων/λεως μὲ τὸν Πάπα τὸ 2025 στὴ Νίκαια τῆς Βιθυνίας»!

Δὲν παρῆλθεν οὔτε μικρὸν διάστημα ἀπὸ τότε ὅπου ὁ Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν, ἀπήτησεν ὁ ἴδιος νὰ ἀποσταλοῦν χερσαῖαι δυνάμεις τῆς Εὐρώπης εἰς τὴν Οὐκρανίαν, ὁδηγῶν ὅλους μας εἰς τὸν Γ΄ Παγκόσμιον καὶ εἰς διεθνὲς ὁλοκαύτωμα, ἀλλὰ κατὰ τὰ ἄλλα συνεζήτησαν μὲ τὸν Πατριάρχην Βαρθολομαῖον διὰ τὴν εἰρήνην… Ὤ! τῆς ὑποκρισίας!… Ἡ «πυρηνικὴ βόμβα» ὅμως εἶναι ἡ ἐπίσημος παραδοχὴ ἀπὸ τὸν Πατριάρχην ὅτι θὰ συνεορτάση μὲ τὸν Πάπαν τὸ ἑπόμενον Πάσχα. Ἂν δὲν τὸν σταματήση ὁ Θεός, νὰ γνωρίζη ὅτι θὰ τὸν παύση ὁ λαός. Παραδομένος πλήρως εἰς τὰ δυτικὰ σχέδια θὰ ἔχη τὴν πορείαν ὅλων τῶν προδοτῶν τῆς πίστεως. 

Παραθέτομεν τὰ ἀνακοινωθέντα τοῦ Φαναρίου:

«Ἡ Α.Θ. Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος εἶχε ἐπίσημη συνάντηση τὸ πρωὶ τῆς Δευτέρας, 22 Ἀπριλίου 2024, μὲ τὸν Ἐξοχώτατο Πρόεδρο τῆς Γαλλικῆς Δημοκρατίας κ. Emmanuel Macron, ὁ ὁποῖος τὸν ὑποδέχθηκε μὲ πολὺ σεβασμὸ καὶ μὲ τὶς προσήκουσες τιμὲς στὸ Μέγαρο τῶν Ἠλυσίων.

Οἱ συνομιλίες, οἱ ὁποῖες διήρκεσαν πέραν τῆς μίας ὥρας, πραγματοποιήθηκαν σὲ ἐγκάρδια ἀτμόσφαιρα, ἐπικεντρώθηκαν δὲ στὶς πρωτοβουλίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ἀλλὰ καὶ σὲ ζητήματα τῆς τρέχουσας ἐπικαιρότητας. Εἰδικότερα, ὁ Πρόεδρος Macron ἔδειξε ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιὰ τὶς ἐξελίξεις στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, λόγω τῶν συνεχιζομένων πολεμικῶν συγκρούσεων στὴν Οὐκρανία καὶ στὴ Μέση Ἀνατολή, συνεχάρη δὲ τὸν Παναγιώτατο γιὰ τὴν ἀπερίφραστη καὶ ξεκάθαρη καταδίκη τοῦ πολέμου καὶ γιὰ τὸ παράδειγμα ποὺ δίνει ὡς κορυφαῖος θρησκευτικὸς ἡγέτης. Ὁ Πατριάρχης εὐχαρίστησε τὸν Πρόεδρο τῆς Γαλλίας γιὰ τὴν τιμητικὴ πρόσκληση καὶ τοὺς θερμούς του λόγους καὶ τοῦ μετέφερε τὴν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως γιὰ καθ’ ὅλα ἐπιτυχῆ διοργάνωση καὶ διεξαγωγὴ τῶν ἐπικείμενων Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων τὸ προσεχὲς καλοκαίρι στὸ Παρίσι, ἐξέφρασε δὲ τὴν εὐχὴ νὰ ἐπικρατήσει καὶ κατὰ τὴ φετινὴ ἱστορικὴ διοργάνωση ἡ ἀρχὴ τῆς ἐκεχειρίας, ἡ ὁποία ἴσχυε ἤδη ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα κατὰ τὴ διάρκεια τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων…

Στὴ συνέχεια, ὁ Παναγιώτατος μὲ τὴ συνοδεία του μετέβη στὴν ἕδρα τῆς Συνελεύσεως τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν Ἐπισκόπων τῆς Γαλλίας, ὅπου τὸν καλωσόρισε μὲ θερμοὺς λόγους ὁ Πρόεδρος αὐτῆς, Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπος τῆς Reims κ. Eric de Moulins-Beaufort, ὁ ὁποῖος ἀνεφέρθη, μεταξὺ ἄλλων, ἐκτενῶς στὶς περιβαλλοντικὲς πρωτοβουλίες τοῦ Παναγιωτάτου, οἱ ὁποῖες ἐνέπνευσαν καὶ τὸν Ἁγιώτατο Πάπα Ρώμης Φραγκίσκο, ὁ δὲ Πατριάρχης ἀντιφώνησε καταλλήλως, μὴ παραλείποντας νὰ τονίσει καὶ αὐτὸς τὶς ἀδελφικὲς σχέσεις του μὲ τὸν Πάπα, τὴν κοινή τους ἔμφαση στὴ συνοδικότητα, καθὼς καὶ τὶς εὐκαιρίες ποὺ προσφέρει γιὰ τὶς σχέσεις μεταξὺ Ὀρθοδόξου καὶ Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας ἡ ἐπικείμενη ἐπέτειος, τὸ 2025, τῶν 1700 ἐτῶν ἀπὸ τὴ σύγκληση τῆς ἐν Νικαίᾳ Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Ἡ Α.Θ. Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος, τὸ ἀπόγευμα τῆς Δευτέρας, 22 Ἀπριλίου 2024, ἔγινε δεκτὸς μὲ κάθε ἐπισημότητα ἀπὸ τὸν Ἐξοχώτατο Πρωθυπουργὸ τῆς Γαλλίας κ. Gabriel Attal, ὁ ὁποῖος ἀνέμενε τὸν Παναγιώτατο στὴν εἴσοδο τοῦ Πρωθυπουργικοῦ Μεγάρου Matignon.

Στὴ συνάντηση, διάρκειας 45 περίπου λεπτῶν, ὁ κ. Πρωθυπουργὸς ρώτησε τὸν Παναγιώτατο γιὰ τὶς διορθόδοξες καὶ διαχριστιανικὲς πρωτοβουλίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τοῦ ἰδίου προσωπικῶς πρὸς ἐνίσχυση τῆς Χριστιανικῆς ἑνότητος, πρὸς διαφύλαξη τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, ἀλλὰ καὶ πρὸς ἐπίτευξη τῆς πολυπόθητης εἰρήνης στὸν μαστιζόμενο ἀπὸ πολέμους κόσμο. Στὴν ἀπάντησή του, ὁ Πατριάρχης ἀναφέρθηκε ἐκτενῶς στὶς δράσεις τῆς Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας στοὺς παραπάνω τομεῖς, ἐνῷ δὲν παρέλειψε νὰ ἐπισημάνει καὶ τὴ νέα πρωτοβουλία ποὺ ἀνέλαβε μὲ τὸν Πάπα Φραγκίσκο γιὰ ἀπὸ κοινοῦ ἑορτασμό, τὸ ἑπόμενο ἔτος 2025, τῆς 1700ης ἐπετείου ἀπὸ τῆς συγκλήσεως τῆς Α/ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, στὸν τόπο ὅπου πραγματοποιήθηκε, στὴ Νίκαια τῆς Βιθυνίας, προσκάλεσε δὲ καὶ τὸν Ἐξοχ. κ. Attal νὰ παρευρεθεῖ στοὺς σχετικοὺς ἑορτασμούς…

Τὸ βράδυ τῆς ἰδίας ἡμέρας, ὁ Παναγιώτατος μὲ τὴ συνοδεία Του παρακάθησαν σὲ ἐπίσημο δεῖπνο ποὺ προσέφερε πρὸς τιμὴν Του ὁ Σεβ. Ρωμαιοκαθολικὸς Ἀρχιεπίσκοπος τῶν Παρισίων κ. Laurent Ulrich στὴν ἕδρα του. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος καλωσόρισε μὲ θερμοὺς λόγους τὸν Παναγιώτατο, ὁ ὁποῖ­ος ἀντιφώνησε καταλλήλως, ἀντάλλαξαν δὲ καὶ δῶρα ἀναμνηστικὰ τῆς ἐπισκέψεως».

Εφημερίδα Ορθόδοξος Τύπος & tasthyras.wordpress.com

Δείτε και σχετικά: 

Ουνίτες μας θέλουν! ~ Χαρισματικές μορφές της Ορθοδοξίας για τούς Παπικούς.

Kαρακάλλου Φιλόθεος: Οι πιστοί να μην δεχτούν κοινό Πάσχα με τούς Παπικούς, θα γιορτάζουν με το κανονικό το Ορθόδοξο!

Αφέλεια ή Προδοσία η ένωση με τους Παπικούς; ~ π. Γεώργιος Μεταλληνός †

«Οἱ Πάπες καί ἁμαρτάνουν καί κολάζονται για τίς ἀσεβεῖς καί ἀντιχριστιανικές διατάξεις» ~ Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως

Ἡ Μία Ἁγία Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία κατέκρινε τόν Παπισμόν ὡς αἵρεσιν

Το καθήκον της υπακοής παύει όταν ο Επίσκοπος παρεκκλίνει από τον καθολικόν κανόνα ~ Πρωτ. Γεώργιος Φλωρόφσκυ

Ἡ ἕνωσις, ἡ ψευδοένωσις ἔχει ἀποφασισθῆ! ~ ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος Καντιώτης †

Όλοι φροντίζουν, μικροί, ''μεγάλοι'' και κράτη.. να γίνει μία θρησκεία! ~ Άγιος Πορφύριος

Ο Αντίχριστος θα εγκαστασταθεί σε όλες τις τοπικές Εκκλησίες του Ιησού Χριστού. ~ Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Τό ἅγιο Εὐχέλαιο

Τὸ ἅγιο Εὐχέλαιο

Τοῦ Ἱερομονάχου Γρηγορίου, Γέροντος τοῦ Κουτλουμουσιανοῦ Κελλίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, Ἅγιον Ὅρος.

Ἡ θεία σύσταση τοῦ Μυστηρίου αὐτοῦ ἀναφέρεται ἀπὸ τὸν Ἀδελφόθεο Ἰάκωβο: «Ἐὰν κάποιος ἀπὸ σᾶς εἶναι ἄρρωστος, ἂς προσκαλέσει τοὺς πρεσβυτέρους τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἂς προσευχηθοῦν γι’ αὐτόν, ἀφοῦ τὸν ἀλείψουν μὲ ἔλαιο στὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου. Καὶ ἡ προσευχὴ ποὺ γίνεται μὲ πίστη, θὰ θεραπεύσει τὸν ἀσθενῆ. Ὁ Κύριος θὰ τὸν σηκώσει ἀπὸ τὸ κρεβάτι τῆς ἀρρώστιας, καὶ ἂν ἔχει κάνει ἁμαρτίες θὰ τοῦ συγχωρηθοῦν».

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἀναφερόμενος στοὺς λόγους τοῦ Ἀδελφόθεου, γράφει ὅτι «ἡ ἀποστολικὴ διδασκαλία, ἀποδεικνύεται διὰ τῶν πραγμάτων ἀληθινή. Επειδή ὅταν μαζευτοῦν οἱ ἅγιοι ἱερεῖς καὶ τελέσουν τὸ ἱεροπρεπέστατο μυστήριο τοῦ θείου Εὐχελαίου, βλέπουμε φανερὰ πολλοὺς ἀσθενεῖς ἢ νὰ μεταβάλλονται... πρὸς τὸ καλύτερο ἢ καὶ τελείως νὰ θεραπεύονται. Πρῶτον μὲν διὰ τῆς ἐπικλήσεως τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου καὶ τῆς θείας τοῦ Χρίστου καὶ παντοδυνάμου Χάριτος. Δεύτερον διὰ τῆς χρίσεως τοῦ πνευματικοῦ ἐλαίου καὶ τρίτον διὰ τῆς θερμῆς καὶ πιστῆς προσευχῆς τῶν ἱερωτάτων ἀνδρῶν. Ὥστε ἀπὸ τοῦτο κινούμεθα νὰ στοχαστοῦμε ὡς ἀληθὲς καὶ ἐκεῖνο ὅπου λέγει ἀκολούθως ὁ μέγας Ἀδελφόθεος, ὅτι καὶ αἱ ἁμαρτίαι ὅπου ἐπραξεν ὁ ἀσθενῶν συγχωροῦνται παρὰ Κυρίου διὰ τῆς δεήσεως τῶν ἁγίων ἱερέων καὶ ἀρχιερέων Του».

Ἡ πρωταρχικὴ σημασία τοῦ ἁγίου Εὐχελαίου εἶναι ἡ προσευχὴ τῶν ἱερέων γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς ἀδελφούς μας.

Μαζὶ μὲ τὴ θεραπεία τοῦ σώματος δίνεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν.

Αὐτὸ δὲν σημαίνει βέβαια ὅτι τὸ Εὐχέλαιο ἀντικαθιστᾶ τὴν ἱερὰ Ἐξομολόγηση. Ἀλλὰ ἐπειδὴ πολλὲς φορὲς μία σωματικὴ ἀσθένεια εἶναι συνέπεια μίας ἁμαρτίας, ὁ Χριστὸς συνέδεσε τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μὲ τὴ θεραπεία τοῦ σώματος. Τὸ βλέπουμε αὐτὸ καὶ στὴ περίπτωση τῶν Μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν τοὺς ἐξέλεξε ὁ Κύριος καὶ τοὺς ἔστειλε στὸ κήρυγμα, κήρυτταν ὅτι πρέπει νὰ μετανοήσουν οἱ ἄνθρωποι· ἔβγαζαν δαιμόνια καὶ ἄλειφαν τοὺς ἀρρώστους μὲ λάδι καὶ τοὺς θεράπευαν.

Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν ποὺ λαμβάνουμε μὲ τὸ ἱερὸ Εὐχέλαιο προϋποθέτει τὴ μετάνοιά μας καὶ τὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐξομολογήσεως. 

Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ γίνεται τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου στὸ Ναὸ γιὰ ὅλους τούς πιστοὺς κατὰ τὴ Μεγάλη Τετάρτη καὶ τὴ παραμονὴ τῶν Χριστουγέννων, ἡμέρες κατὰ τὶς ὁποῖες οἱ πιστοὶ ἔχουν προετοιμαστεῖ μὲ τὴν Ἐξομολόγηση γιὰ τὴ συμμετοχή τους στὴν θεία Κοινωνία.

Κατὰ τὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου τοῦ Εὐχελαίου διαβάζεται ἕνας Κανόνας, ψάλλονται ἀρκετὰ τροπάρια διαφόρων Ἁγίων καὶ κατόπιν διαβάζονται ἑπτὰ Ἀποστολικὲς καὶ ἑπτὰ Εὐαγγελικὲς περικοπές. Ἀκολουθεῖ ἡ ἀνάγνωση ἑπτὰ Εὐχῶν. Ὅλη αὐτὴ ἡ θαυμάσια ἱερολογία ἐκφράζει τὴν φιλανθρωπία καὶ τὸ ἔλεος τοῦ Κυρίου ποὺ προσφέρεται ἀφθονοπάροχα στοὺς ἀσθενεῖς ἀδελφούς μας.

Στὴν πρώτη ἀπὸ τὶς Εὐχὲς ὁ λειτουργὸς παρακαλεῖ τὸν Κύριο: «Ἂς γίνει, Κύριε, τὸ ἔλαιο τοῦτο ἔλαιο ἀγαλλιάσεως, ἔλαιο ἁγιασμοῦ, ἔνδυμα βασιλικό, θώρακας δυνάμεως, ἀγαλλίαμα καρδίας, εὐφροσύνη αἰώνια». Σὲ ἄλλη πάλι Εὐχὴ παρακαλοῦμε τὸ Κύριο νὰ ἑνώσει τὸ ἔλεός Του μὲ τὸ ἅγιο ἔλαιο, καὶ σὲ ὅσους χρίονται ἀπὸ αὐτό, νὰ εἶναι γιὰ τὴ θεραπεία τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματός τους. Λέει ὁ λειτουργός: «Κύριε, στεῖλε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ τὴν ἰατρική σου δύναμη. Ἀκούμπησε τὸ ἄρρωστο σῶμα, σβῆσε τὸν πυρετό. Γίνε γιατρὸς τοῦ δούλου Σου. Σήκωσὲ τον ἀπὸ τὸ κρεβάτι τοῦ πόνου καὶ χάρισὲ τον στὴν Ἐκκλησία σου σῶο καὶ ὑγιῆ».

Ὅπως εἴπαμε, ἡ συμμετοχὴ τοῦ πιστοῦ στὸ Εὐχέλαιο γίνεται μὲ τὴν προσευχή του καὶ μὲ τὴ χρίση ποὺ τοῦ κάνει ὁ ἱερέας μὲ τὸ ἅγιο ἔλαιο. Καθὼς τὸν χρίει, παρακαλεῖ τὸ Θεό: «Πάτερ ἅγιε, ἰατρὲ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων, Σύ ποὺ ἔστειλες τὸ Μονογενῆ σου Υἱό, γιὰ νὰ θεραπεύσει κάθε ἀρρώστια καὶ νὰ λυτρώσει ἀπὸ τὸ θάνατο, θεράπευσε καὶ αὐτὸν τὸ δοῦλο Σου ἀπὸ τὴν ψυχικὴ καὶ σωματικὴ ἀρρώστια ποὺ τὸν κατέχει καὶ ζωοποίησέ τον μὲ τὴ χάρη τοῦ Χριστοῦ».

Πρέπει βέβαια νὰ γνωρίζουμε ὅτι μετὰ ἀπὸ τὴν τέλεση τοῦ Εὐχελαίου δὲν ἀκολουθεῖ πάντοτε ἡ θεραπεία τοῦ ἀσθενοῦντος. Ἐὰν θὰ δοθεῖ ἡ θεραπεία ἀπὸ τὸ Χριστό, αὐτὸ θὰ τὸ κρίνει ὁ Ἴδιος. Ἀσφαλῶς ὅμως τὸ Μυστήριο, μὲ τὴ χάρη τοῦ Κυρίου, δίνει οὐράνια παρηγοριὰ στὸν ἀσθενῆ, γιὰ νὰ μπορέσει αὐτὸς νὰ δεχτεῖ τὴν ἀρρώστια μὲ ὑπομονή.

Κάθε φορᾶ ποὺ ἀντιμετωπίζουμε μία ἀρρώστια ψυχικὴ ἢ πνευματική, ὁ Χριστὸς μᾶς καλεῖ νὰ προσέλθουμε σ’ Αὐτόν, ποὺ εἶναι ὁ φιλάνθρωπος ἰατρὸς τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων, νὰ ζητήσουμε τὸ ἔλεός Του γιὰ τὴ θεραπεία μας καὶ νὰ ἐμπιστευθοῦμε στὴν ἀγάπη Του ὅτι θὰ μᾶς δώσει τὰ καλὰ καὶ συμφέροντα γιὰ τὴ ψυχή μας.

Ἐὰν προσερχόμαστε στὸ Κύριο μ’ αὐτὴ τὴ πίστη, τότε τὸ ἱερὸ Εὐχέλαιο, θὰ γίνει ἡ σωτηρία μας. Ο Κύριος θὰ μᾶς ἀναστήσει καὶ θὰ μᾶς κρατήσει κοντά Του γιὰ πάντα. Ἀμήν.

Πηγή: agiazoni

Ιερώνυμος: «Πάμε τώρα σε έναν κόσμο καινούριο»!

Ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος αναφέρθηκε στα ομοφυλόφιλα ζευγάρια: «Πάμε τώρα σε έναν κόσμο καινούριο»!!

ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ: «Πάμε τώρα σε έναν κόσμο καινούριο. Λοιπόν. Μετά τα 16 χρόνια στα 17… να δούμε τα προβλήματα πώς θα είναι.»

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: «Η τεκνοθεσία, η βάπτιση, ο γάμος, είναι πολλά τα ζητήματα....»

ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ: «Αυτά τα λύνει το κράτος, εγώ θα τα λύσω;»

.....................

Είναι να απορεί κανείς αν αυτές οι υποθέσεις ανήκουν όντως σε Ορθόδοξο Επίσκοπο. Πόσο μάλλον δε, σε Αρχιεπίσκοπο. 

Είναι να απορεί κανείς αν η εισαγωγή δαιμονικής ενέργειας, του θανάσιμου αμαρτήματος της ομοφυλοφιλίας εντός του Ορθόδοξου μυστηρίου του γάμου και της βάπτισης, είναι ή δεν είναι ''δουλειά'' ενός Ορθόδοξου Αρχιεπισκόπου... 

Τα παιδιά; Που πήγαν τα παιδιά; 

Πού πήγαν τα δικαιώματα των παιδιών που μας λέγατε στην αρχή; 

Μην γελιέστε παρακαλώ, αυτά θα ήταν προβλήματα ενός όντως Ορθόδοξου Επισκόπου. 

Οχι αγαπητοί μου, ούτε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, ούτε ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος, ούτε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι όντως Ορθόδοξοι, έχουν απολέση προ πολλού την ορθή πίστη, έχουν μιάν άλλη καινούργια... 

Έχουν μια άλλη, ''δική τούς εκκλησία''... όπως δήλωσε ο Ελπιδοφόρος. Στήν δική τούς ''εκκλησία'' δεν πονά η απώλεια των ψυχών, δεν υπάρχουν τώρα αμαρτίες θανάσιμες βρε αδερφέ, και όλες η θρησκείες είναι διαφορετικοί δρόμοι που οδηγούν  στήν σωτηρία... (...)

''Πάμε για ενα κόσμο καινούργιο...'' είπε χαριέστατος και κεφάτος ο αρχιεπίσκοπος. 

Για μια Νεα Τάξη Πραγμάτων. 

Και μην μου μπερδεύεστε παρακαλώ μερικοί. Είναι άλλο πράγμα  η χάρις του Θεού που υπάρχει ακόμη ενεργή στα μυστήρια, και άλλο πράγμα η προβληματική πίστη ιερέων και αρχιερέων. 

Ακόμη κάνουμε οικονομία... Άλλωστε είναι πιθανό πολύ κοντά, αν ανακοινωθεί μια ψευδοένωση των εκκλησιών το 2025 στην Νίκαια όπου Βαρθολομαίος και πάπας ετοιμάζουν κοινή εορτή του Πάσχα, να μην χρειάζεται πια να κάνουμε...

Τότε θα είναι επιβεβλημένη και σωτήρια η διακοπή κοινωνίας με αυτή την νεα εκκλησία του αντιχρίστου. Αυτήν ετοιμάζουν... Οι Άγιοι μας έχουν προειδοποιήσει: Ο Αντίχριστος θα εγκαστασταθεί σε όλες τις τοπικές Εκκλησίες του Ιησού Χριστού. (Εδω)

«Καὶ πάντας καταλύσει τοὺς θεοὺς, (ο αντίχριστος) καὶ κελεύσει προσκυνεῖν αὐτὸν ἀντὶ τοῦ Θεοῦ, καὶ καθεσθήσεται εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ, οὐ τὸν ἐν Ἱεροσολύμοις μόνον, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰς πανταχοῦ Ἐκκλησίας...» ~ Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (P.G. 62, 482) 

Ζούμε Έσχατους καιρούς.  Προσοχή και προσευχή. 

Εύχεστε.

~ Δημήτρης Ρόδης

ΑΣΚΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ: o κυρ Θε­ό­δω­ρος ο ανεξομολόγητος...

 

ΑΣΚΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

~ Ο μπαρ­μπα–Θε­ό­δω­ρος ζοῦ­σε σ᾿ ἕ­να χω­ριό τοῦ Ξη­ρο­μέ­ρου. Ἦ­ταν πε­ρί­που 52 ἐ­τῶν καί δέν εἶ­χε πο­τέ ἐ­ξο­μο­λο­γη­θῆ. Πή­γαι­νε ὅ­μως στήν Ἐκ­κλη­σία καί εἶ­χε κα­λή προ­αί­ρε­ση.

Κά­πο­τε, ὅ­ταν βρέ­θη­κε στόν Ἀστα­κό (κω­μό­πο­λη) γιά μία ὑ­πό­θε­σή του, πῆ­γε στόν Ἱ. Ναό τοῦ ἁγί­ου Νι­κο­λά­ου βρῆ­κε τόν ἐφη­μέ­ριο π. Ἱε­ρό­θε­ο, πού ἦ­ταν καί Πνευ­μα­τι­κός, καί ἐξω­μο­λο­γή­θη­κε. Ἔκα­νε μιά τυ­πι­κή ἐξο­μο­λό­γη­ση καί τίς βα­ρει­ές ἁμαρ­τί­ες δέν τίς εἶ­πε. Ἐκεῖ­νος γιά νά τόν στη­ρί­ξη στήν με­τά­νοια τοῦ συ­νέ­στη­σε νά ἐ­πι­σκε­φθῆ τήν ἱερά Μο­νή τοῦ ἁ­γί­ου Γε­ρα­σί­μου στήν Κε­φαλ­λη­νί­α πού πα­νη­γυ­ρί­ζει τό κα­λο­καί­ρι στίς 16 Αὐ­γού­στου.

Πράγ­μα­τι, ὁ ἀ­εί­μνη­στος μπαρμπα–Θε­ό­δω­ρος, με­τέ­βη μέ ἄλ­λους προ­σκυ­νη­τές στό μο­να­στή­ρι τοῦ ἁγί­ου Γε­ρα­σί­μου στίς 15 Αὐ­γού­στου. Τό ἀ­πό­γευ­μα τῆς 15ης Αὐ­γού­στου με­τα­φέ­ρουν τήν τι­μί­α Λάρ­να­κα τοῦ ἁγί­ου Γε­ρα­σί­μου στόν με­γά­λο να­ό γι­ά τήν τε­λε­τή τῆς πα­νη­γύ­ρε­ως. 

Κα­τά τήν με­τα­φο­ρά ἡ Λάρ­να­κα τοῦ Ἁ­γί­ου περ­νᾶ πά­νω ἀ­πό ἀρ­ρώ­στους, κυ­ρί­ως δαι­μο­νι­σμέ­νους καί τήν συ­νο­δεύει ὁ Ἀρ­χι­ε­ρεύς τῆς πε­ρι­ο­χῆς πε­ρι­στοι­χού­με­νος ἀ­πό πλειά­δα ἱ­ε­ρέ­ων τῆς νή­σου Κε­φαλ­λο­νιᾶς. Βρέ­θη­κε λοι­πόν καί ὁ μπαρμπα–Θε­ό­δω­ρος ἐ­κεῖ κοντά, σάν τόν Ζακ­χαῖ­ο, πα­ρα­κο­λου­θώντας τήν τε­λε­τή τῆς με­τα­φο­ρᾶς τῆς τι­μί­ας Λάρ­να­κας τοῦ Ἁ­γί­ου.

Τό­τε λοι­πόν ξε­πε­τά­χτη­κε ἕ­νας δαι­μο­νι­σμέ­νος καί ἄρ­χι­σε νά λέ­γη: “Θό­δω­ρε, τί θέ­λεις ἐ­σύ ἐ­δῶ; Ἦλ­θε καί ὁ Θό­δω­ρος στόν Κα­ψά­λη!”. (Ἔτσι ἀ­πο­κα­λεῖ τόν ἅ­γιο Γε­ρά­σι­μο ὁ δι­ά­βο­λος). Μετά ἀ­πευ­θυ­νό­με­νος σ᾿ ἕ­ναν ἄλ­λο δαι­μο­νι­σμέ­νο τοῦ λέ­γει: “Θω­μᾶ, ἀ­κοῦς; Ἦλ­θε καί ὁ Θό­δω­ρος στόν Κα­ψά­λη! Δός του χα­βα­δά­κι!”. 

Ἄρ­χι­σαν, λοιπόν, νά τοῦ φω­νά­ζουν ὑ­πεν­θυ­μί­ζοντας καί ἁ­μαρ­τί­ες, τίς ὁ­ποῖ­ες δέν εἶ­χε ἐ­ξο­μο­λο­γη­θῆ καί οἱ ὁ­ποῖ­ες ἦ­ταν θα­νά­σι­μες, ἐνῶ αὐτός ἔνιωθε καταντροπιασμένος...! 

Ἀ­κού­οντας ὅ­λα αὐ­τά ὁ μπαρ­μπα–Θε­ό­δω­ρος, ἔντρο­μος ἔ­τρε­ξε μπρο­στά στήν τι­μί­α Λάρ­να­κα καί ἀ­πευ­θυ­νό­με­νος στόν ἀ­εί­μνη­στο Ἀρ­χι­ε­ρέ­α π. Ἱε­ρό­θε­ο Βουῆ, τοῦ λέ­γει: “Τρελ­λαί­νο­μαι, θέ­λω Πνευ­μα­τι­κό νά ἐ­ξο­μο­λο­γη­θῶ τώ­ρα”. Τό­τε ὁ ἀ­εί­μνη­στος Ἀρ­χι­ε­ρεύς στα­μά­τη­σε τήν πομ­πή, δέ­χθη­κε μέ στορ­γή τόν μπαρμπα–Θε­ό­δω­ρο καί ἀ­νέ­θε­σε σ᾿ ἕ­να Πνευ­μα­τι­κό νά τόν ἐξο­μο­λο­γή­ση κατ᾿ ἰ­δί­αν μέ­σα στόν μι­κρό Ἱ.Ναό, ἐνῶ ἡ πομ­πή συ­νέ­χι­σε τήν πο­ρεία της...

Με­τά οἱ δαι­μο­νι­σμέ­νοι δέν μπο­ροῦ­σαν πλέ­ον νά τοῦ ποῦν τί­πο­τε, για­τί εἶ­χαν σβη­στῆ οἱ ἁμαρ­τί­ες του μέ τήν κα­λή ἐξο­μο­λό­γη­ση...

Αὐ­τά τά διη­γή­θη­κε αὐ­τού­σια ὁ ἀ­εί­μνη­στος μπαρμπα–Θεό­δω­ρος ὁ ὁποῖ­ος ἀπό τό­τε ἄλ­λα­ξε ρι­ζι­κά τήν ζω­ή του, ζώντας μέ συ­νε­χῆ με­τά­νοι­α καί τη­ρώντας μέ φό­βο Θε­οῦ τίς ἐντο­λές τοῦ Χρι­στοῦ. Ἔφθα­σε σέ ἡλι­κί­α 95 ἐ­τῶν καί ἀπε­βί­ω­σε ἐν εἰ­ρή­νῃ καί με­τα­νοί­ᾳ τήν 23η Ἀπρι­λί­ου 2000.

Αἰ­ω­νί­α του ἡ μνή­μη. Ἀ­μήν.

Πηγή: enromiosini.gr

Το νομοσχέδιο θα ψηφισθεί, oι δε Μητροπολίτες θα χαριεντίζονται με αυτούς που το ψήφισαν...

Οι μητροπολίτες, απ’ όσο τουλάχιστον έχει φανεί μέχρι στιγμής, δεν πρόκειται να προβούν σε κάποια δυναμική ενέργεια.

Το νομοσχέδιο θα ψηφισθεί και αυτοί θα εξακολουθήσουν να χαριεντίζονται με τους βουλευτές που θα το ψηφίσουν σαν να μη συμβαίνει τίποτε

Ούτε πρόκειται να τους αφορίσουν και θα τους επιτρέπουν την ακώλυτη είσοδο στους ναούς.

Ούτε καν ελήφθη απόφαση για τη διοργάνωση μαζικού και αγωνιστικού συλλαλητηρίου από την Ιεραρχία της Εκκλησίας.

Όταν κινδύνευσε η εκκλησιαστική περιουσία στο παρελθόν τότε διοργανώθηκε συλλαλητήριο βεβαίως- βεβαίως …

η συνέχεια στόν ''τρελό'' εδώ

“Ισχύουν οι ποινές αιρετιζόντων κατά των Ορθοδόξων;”

“Ισχύουν οι ποινές αιρετιζόντων κατά των Ορθοδόξων;”

Ο π. Σεραφείμ Ζήσης ομιλεί σχετικά με το κύρος των "εκκλησιαστικών" ποινών αιρετιζόντων κατά Ορθοδόξων. Ισχύουν οι ποινές αιρετιζόντων κατά των Ορθοδόξων;

Πηγή: trelogiannis.blogspot.com

π. Ιωάννης Δρογγίτης - Η ώρα της εγκατάλειψης του Κυρίου…

Έρχεται λοιπόν μία ημέρα Κυρίου σε κάθε υπερήφανο άνθρωπο και σε κάθε κοινωνία, σε κάθε λαό και κάθε έθνος, ο οποίος αρνείται το θέλημα του Θεού...

και κινείται μάλιστα αλαζονικά και εμφανίζει την αμαρτία του και την διακηρύττει χωρίς να ντρέπεται.

Ο καθένας μπορεί να καταλάβει τα λάθη του, όπως θα λέγαμε με μία κοσμική ορολογία, προσπαθεί να τα κρύψει.

...Όμως οι κοινωνίες τόσο έχουν εκτραχυνθεί, όπου δείχνουν τις αμαρτίες τους και τις προβάλουν.

Αυτό είναι το χαρακτηριστικό μιας πόλεως, και της Ιερουσαλήμ τότε, η οποία οδεύει προς την καταστροφή. 

Αυτή λοιπόν, θα εγκαταλειφθεί, όπως λέει ο Κύριος. Θα εγκαταλειφθεί γενικά οποιοσδήποτε, κάθε κοινωνία, όπως και κάθε πρόσωπο εγκαταλείπει, όταν έχει αυτή την στάση. 

Εγκαταλείπεται από τον Θεό. Αναχωρεί ο Θεός από την ζωή του να το πω έτσι και τότε βιώνει μία μεγάλη καταστροφή.

Όπως θα αναχωρήσει ο Θεός από κάθε κοινωνία, έτσι αναχωρεί και ενεργητικά, από εκείνα τα μέλη της Εκκλησίας, όπου θα δεχτούν να ευλογήσουν κατά κάποιο τρόπο, σε εισαγωγικά...

και θα ανεχτούν την σοδομιτική αμαρτία και θα την εκκλησιοποιήσουν και θα εκκλησιοποιήσουν πρώτα την αναγγελία την σοδομιτική, αλλά και την ίδια την αμαρτία τελικώς μέσα στους ναούς.

Αυτοί λοιπόν και οι πιστοί και οι κληρικοί και ο λαός, θα εγκαταλειφθούν και θα χάσουν τις ψυχές τους και θα πάθουν μεγάλες πληγές. 

Όπως συμβαίνει διαρκώς στην ιστορία...

 ''Η ώρα της εγκατάλειψης του Κυρίου..''

~ π. Ιωάννης Δρογγίτης

Πηγή: amfoterodexios.blogspot.com,

& tasthyras.wordpress.com

Να ευκαιρία αναγεννήσεως, ας γίνωμεν ουράνιοι! ~ Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.

Άγια Θεοφάνεια (Φώτα) – η Βάπτιση του Κυρίου

«Εις τα Άγια Φώτα»

Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.

”Ιδού φωνή εκ των ουρανών λέγουσα· ούτός εστιν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα.”

Η αγία ημέρα των Φώτων, εις την οποίαν έχομεν φτάσει και την οποίαν έχομεν αξιωθή να εορτάσωμεν σήμερα, έχει μεν ως αρχήν το βάπτισμα του Χριστού μου, του αληθινού φωτός το οποίον φωτίζει κάθε άνθρωπο ο οποίος έρχεται εις τον κόσμον, πραγματοποιεί δε τον καθαρισμόν μου και βοηθεί το φως το οποίον έχομεν λάβει από τον Θεόν κατά την δημιουργίαν και το οποίον έχομεν κάνει να σκοτεινιάση και να αδυνατίση. 

Ακούσατε λοιπόν την φωνήν του Θεού, η οποία εις εμένα μεν, τον οπαδό και τον εξηγητήν των τοιούτων πραγμάτων, ακούγεται πολύ δυνατά, μακάρι δε να ακουσθή και σε σας: «Εγώ είμαι το φως του κόσμου» και δια τον λόγον αυτόν• «πλησιάσετέ τον και πάρετε φως, και τα πρόσωπά σας δεν θα σκιασθούν από εντροπήν», επειδή έχουν την σφραγίδα του αληθινού φωτός. 

Να, ευκαιρία αναγεννήσεως, ας γίνωμεν ουράνιοι.

[…] Επειδή η ουσία της εορτής είναι το να ενθυμούμεθα τον Θεόν, ας σκεφτούμε τον Θεόν. …Δεν ημπορώ να συγκρατήσω την χαράν μου. Νιώθω να γεμίζω από Θεόν. 

Λίγο ακόμη και θα αρχίσω να κηρύσσω την ευχάριστον αγγελίαν, όπως ο Ιωάννης, έστω και αν δεν είμαι πρόδρομος, πάντως θα το κάμω από την ερημίαν. Ο Χριστός φωτίζεται, ας φωτισθώμεν μαζί του. Ο Χριστός βαπτίζεται, ας κατέβωμεν μαζί του εις τον ποταμόν δια να ανεβώμεν και μαζί του.

[…] Αλλά και ανεβαίνει από το ύδωρ ο Ιησούς. Ανεβάζει μαζί του και τον κόσμο και βλέπει να σχίζωνται οι ουρανοί, τους οποίους ο Αδάμ είχε κλείσει δια τον εαυτό του και δια τους απογόνους του, όπως είχε κλείσει και με την μάχαιραν του πυρός τον παράδεισον. 

Και το Πνεύμα μαρτυρεί την Θεότητα (διότι το όμοιον σπεύδει προς το όμοιον) και η φωνή από τους ουρανούς (διότι απ’ εκεί προέρχονταν εκείνος δια τον οποίον εδίδετο η μαρτυρία). 

Εμφανίζεται δε ωσάν περιστέρι (διότι τιμά το σώμα, αφού και αυτό γίνεται Θεός με την θέωσιν, όταν αυτή θεωρήται από την πλευράν του σώματος) και λόγω του ότι είναι από πολύ παλαιά συνηθισμένο να φέρη την ευχάριστον αγγελίαν της παύσεως του κατακλυσμού το περιστέρι. 

[…] Εμείς ας τιμήσωμεν σήμερα το βάπτισμα του Χριστού και ας το εορτάσωμεν σωστά με το να ευφραινόμεθα πνευματικά και όχι να περιποιούμεθα την κοιλίαν μας. Θα ευφρανθούμεν δε με ποίον τρόπον; 

Λουσθήτε δια να καθαρισθήτε. Αν μεν είστε κόκκινοι από την αμαρτίαν και ολιγώτερον κόκκινοι από το αίμα, τότε να γίνετε λευκοί όπως το χιόνι. Αν είσθε κόκκινοι και άνθρωποι γεμάτοι από αίματα, τότε ας φθάσετε έστω και την λευκότητα του μαλλιού. 

Πάντως καθαρισθήτε και φροντίζετε να καθαρίζεστε, επειδή με τίποτε άλλο δεν χαίρεται τόσον πολύ ο Θεός, όσο με την διόρθωσιν και την σωτηρίαν του ανθρώπου, χάριν του οποίου έχουν λεχθή τα πάντα και έχουν δοθή όλα τα μυστήρια, δια να γίνετε φωτεινά αστέρια δια τον κόσμον και δύναμις ζωτική δια τους άλλους ανθρώπους. 

Δια να παρουσιασθήτε ωσάν τέλεια φώτα εις το μεγάλο φως, και να μυηθείτε εις την φωταγωγίαν η οποία πηγάζει από εκεί, παίρνοντες φως καθαρώτερον και δυνατότερον από την Τριάδα, της οποίας σήμερα έχετε υποδεχθή την μια αυγήν από την μία Θεότητα, εις το πρόσωπο του Ιησού Χριστού του Κυρίου μας, εις τον οποίον ανήκει η δόξα και η εξουσία εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».

(επιλεγμένα αποσπάσματα από τον λόγο «Εις τα Άγια Φώτα», Έργα αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ΕΠΕ 5). Πηγή: iconandlight.wordpress.com

Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Ναζιανζηνός. (Gregorius Nazianzenus, PG 35 – 38). Μπορείτε να διαβάσετε ή να αποθηκεύσετε τα έργα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, (σε μορφή .pdf), στους παρακάτω συνδέσμους. greekdownloads.wordpress.com

τα χρυσά κόλλυβα

Μιά προσκυνήτρια είπε για τα μνημόσυνα:

“Λησμόνησα να κάνω τα χρυσά κόλλυβα για την μητέρα μου.” 

( Στην Ρούμελη “χρυσά κόλλυβα” λένε τα κόλλυβα που γίνονται το Σάββατο της εβδομάδας της Πεντηκοστής, όπου τελειώνει η αναστάσιμη χάρι που δίδεται στις ψυχές των κεκοιμημένων, σύμφωνα με παράδοση της Εκκλησίας μας.)

Το βράδυ την βλέπω στον ύπνο μου ότι στεκόταν μπροστά στην εικόνα της Παναγίας και μ’ ένα κουτάλι έτρωγε κόλλυβα από ξένα πιάτα που ήσαν τοποθετημένα εκεί.

– Καλέ μητέρα, τρως ξένα κόλλυβα; Την ρώτησα .

Κι εκείνη απάντησε:

– Τι να κάνω, κόρη μου, αφού δεν μου έφτειαξες εσύ;

Το παράπονό της μ’ άγγιξε στην καρδιά.. 

Από τότε ποτέ δεν παρέλειψα τα καθήκοντά μου έναντι των κεκοιμημένων.”

Πηγή: iconandlight.wordpress.com

Πώς βαπτίστηκε ο ληστής πάνω στο σταυρό; ~ Οσίου Θεοδώρου Στουδίτου

Πώς βαπτίστηκε ο ληστής πάνω στο σταυρό; 

~ Οσίου Θεοδώρου Στουδίτου

Πόσο μεγάλο μυστήριο! Μετανόησε ο ληστής· χρειαζόταν νερό για να βαπτισθεί.

Ήταν κρεμασμένος στον σταυρό· δεν υπήρχε άλλος τόπος να βαπτισθεί, ούτε πηγή, ούτε λίμνη, ούτε βροχή, ούτε αυτός που θα τελούσε το μυστήριο. Γιατί όλοι οι μαθητές είχαν φύγει επειδή φοβούνταν τους Ιουδαίους.

Ο Χριστός όμως δεν εστερείτο ναμάτων, αλλά, αν και ήταν κρεμασμένος στον σταυρό, δημιούργησε νερά.

Επειδή δηλαδή δεν ήταν δυνατόν να μπει στη βασιλεία ο ληστής χωρίς βάπτισμα, πρόσφερε ο Σωτήρας αίμα και νερό από την τρυπημένη πλευρά του,για να ελευθερώσει τον ληστή από τα κακά που σήκωνε, και να δείξει ότι το αίμα έγινε λύτρο αυτών που στηρίζουν τις ελπίδες τους σ’ Αυτόν.

ΕΠΕ, Φιλοκαλια, έργα Θεοδώρου Στουδίτου, 1,61

Πηγή: proskynitis.blogspot.com

Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων ~ περί συνεχούς θείας μεταλήψεως

                                                                              

Η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων

Ἀπό τό βιβλίο, ΛΟΓΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ, ἐκδ. Ἀ. Δ 

ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ΦΟΥΝΤΟΥΛΗΣ (1927–2007)

Μπορούμε χωρίς υπερβολή να ονομάσουμε τη λειτουργία αυτή, μαζί με τα λειτουργικά χειρόγραφα, «Λειτουργία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής», γιατί πραγματικά αποτελεί την πιο χαρακτηριστική ακολουθία αυτής της ιερής περιόδου...

Είναι, δυστυχώς, αλήθεια ότι πολλοί από τους χριστιανούς αγνοούν τελείως την ύπαρξή της ή την ξέρουν μόνο από το όνομα ή και ελάχιστες φορές την έχουν παρακολουθήσει. Δεν πρόκειται να τους μεμφθούμε γι’ αυτό...

Η λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται σήμερα στους ναούς μας το πρωί των καθημερινών της Τεσσαρακοστής, ημερών δηλαδή εργάσιμων και, γι’ αυτό, πολύ λίγοι είναι εκείνοι που δεν δεσμεύονται κατά τις ώρες αυτές από τα επαγγέλματα ή την υπηρεσία τους. 

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια πολύ επαινετή προσπάθεια αξιοποίησής της.

Σε πολλούς ναούς τελείται κάθε Τετάρτη απόγευμα, σε ώρες που πολλοί, αν όχι όλοι οι πιστοί, έχουν τη δυνατότητα να παρευρεθούν στην τέλεσή της.

Το όνομά της η λειτουργία αυτή το πήρε από την ίδια τη φύση της. Είναι στην κυριολεξία λειτουργία «προηγιασμένων Δώρων». Δεν είναι δηλαδή όπως οι άλλες γνωστές λειτουργίες του Μεγάλου Βασιλείου και του ιερού Χρυσοστόμου, στις οποίες έχουμε προσφορά και καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων...

Τα Δώρα εδώ είναι καθαγιασμένα, προηγιασμένα, από άλλη λειτουργία που τελέσθηκε σε μια άλλη ημέρα. 

Τα προηγιασμένα Δώρα προτίθενται κατά τη λειτουργία των Προηγιασμένων για να κοινωνήσουν απ’ αυτά και να αγιασθούν οι πιστοί. Με άλλα λόγια, η λειτουργία των Προηγιασμένων είναι μετάληψη, κοινωνία. Για να κατανοήσουμε τη γενεσιουργό αιτία της λειτουργίας των Προηγιασμένων, πρέπει να ανατρέξουμε στην ιστορία της...

Οι ρίζες της βρίσκονται στην αρχαιότατη πράξη της Εκκλησίας μας...

Σήμερα ἔχομε τή συνήθεια νά κοινωνοῦμε κατά ἀραιά χρονικά διαστήματα...

Στούς πρώτους ὅμως αἰῶνες τῆς ζωῆς τῆς ‘Εκκλησίας οἱ πιστοί κοινωνοῦσαν σέ κάθε Λειτουργία...

καί μόνον ἐκεῖνοι πού εἶχαν ὑποπέσει σέ διάφορα σοβαρά ἁμαρτήματα ἀπεκλείοντο γιά ἕνα ὡρισμένο χρονικό διάστημα ἀπό τήν μετάληψη τῶν ἁγίων Μυστηρίων...

Κοινωνοῦσαν δηλαδή οἱ πιστοί ἀπαραιτήτως κάθε Κυριακή καί κάθε Σάββατο καί ἐνδιαμέσως τῆς ἑβδομάδος ὅσες φορές ἐτελεῖτο ἡ θεία λειτουργία, τακτικῶς ἤ ἐκτάκτως στίς ἑορτές πού ἐτύχαινε νά συμπέσουν ἐντός τῆς ἑβδομάδος.

Ὁ Μέγας Βασίλειος μαρτυρεῖ ὅτι οἱ χριστιανοί τῆς ἐποχῆς του κοινωνοῦσαν τακτικῶς τέσσερες φορές τήν ἑβδομάδα, δηλαδή τήν Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο καί Κυριακή (ἐπιστολή 93). 

Ἄν πάλι δέν ἦτο δυνατόν νά τελεσθῇ ἐνδιαμέσως τῆς ἑβδομάδος ἡ Θεία Λειτουργία, τότε οἰ πιστοί κρατοῦσαν μερίδες ἀπό τήν θεία κοινωνία τῆς Κυριακῆς καί κοινωνοῦσαν μόνοι τους ἐνδιαμέσως τῆς ἑβδομάδος. Τό ἔθιμο αὐτό τό ἐπιδοκιμάζει καί ὁ Μέγας Βασίλειος.

Στά Μοναστήρια καί ἰδιαίτερα στά ἐρημικά μέρη, ὅπου οἱ μοναχοί δέν εἶχαν τήν δυνατότητα νά παρευρεθοῦν σέ ἄλλες λειτουργίες ἐκτός τῆς Κυριακῆς, ἔκαμαν ὅ,τι καί οἱ κοσμικοί.

Κρατοῦσαν δηλαδή ἁγιασμένες μερίδες ἀπό τήν Κυριακή ἤ τό Σάββατο καί κοινωνοῦσαν κατ᾿ ἰδίαν. Οἱ μοναχοί ὅμως ἀποτελοῦσαν μικρές ἤ μεγάλες ὁμάδες καί ὅλοι ἔπρεπε νά προσέλθουν καί νά κοινωνήσουν κατά τίς ἰδιωτικές αὐτές κοινωνίες...

Ἔτσι ἀρχίζει νά διαμορφώνεται μία μικρά ἀκολουθία. Ὅλοι μαζί προσηύχοντο πρό τῆς κοινωνίας καί ὅλοι μαζί εὐχαριστοῦσαν τόν Θεό, πού τούς ἀξίωσε νά κοινωνήσουν....

Ἄν ὑπῆρχε καί ἱερεύς, αὐτός τούς προσέφερε τήν θεία κοινωνία.

Αὐτό ἐγίνετο μετά τήν ἀκολουθία τοῦ ἑσπερινοῦ ἤ τῆς Θ’ ὥρας (3 μ.μ.), γιατί οἱ μοναχοί ἔτρωγαν συνήθως μιά φορά τήν ἡμέρα, μετά τόν ἑσπερινό. Σιγά -σιγά θέλησαν νά ἐντάξουν τήν κοινωνία τους αὐτή στά πλαίσια μιᾶς ἀκολουθίας, πού νά ὑπενθυμίζει τήν θεία λειτουργία.

Κατά τόν τρόπο αὐτόν διεμορφώθη ἡ ἀκολουθία τῶν Τυπικῶν (δηλαδή κατά τόν τύπον τῆς Θείας Λειτουργίας), πρός τό τέλος τῆς ὁποίας κοινωνοῦσαν. Αὐτή εἶναι ἡ μητρική μορφή τῆς Προηγιασμένης. Ἄς ἔλθωμε τώρα στήν Τεσσαρακοστή...

Ἡ Θεία Λειτουργία κατά τήν περίοδο αὐτή ἐτελεῖτο μόνον κατά τά Σάββατα καί τίς Κυριακές. Παλαιό ἔθιμο ἐπικυρωμένο ἀπό ἐκκλησιαστικούς κανόνες ἀπηγόρευε τήν τέλεσι τῆς θείας λειτουργίας κατά τίς ἡμέρες τῆς ἑβδομάδος, γιατί αὐτές ἦσαν ἡμέρες νηστείας καί πένθους. Ἡ τέλεσις τῆς Θείας Λειτουργίας ἦταν κάτι τό ἀσυμβίβαστο πρός τόν χαρακτῆρα τῶν ἡμερῶν αὐτῶν.

Ἡ Λειτουργία εἶναι πασχάλιο μυστήριο, πού ἔχει ἔντονο τόν πανηγυρικό, τόν χαρμόσυνο, τόν ἐπινίκο χαρακτῆρα. Αὐτό ὅμως γεννοῦσε ἕνα πρόβλημα...

Οἱ χριστιανοί ἔπρεπε νά κοινωνήσουν δύο φορές τοὐλάχιστον ἀκόμη κατά τήν ἑβδομάδα, τό ὀλιγώτερο δηλαδή κατά τίς ἐνδιάμεσες ἡμέρες, τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή, πού μνημονεύει καί ὁ Μέγας Βασίλειος.

Ἡ λύσις ἤδη ὑπῆρχε: Οἱ πιστοί θά κοινωνοῦσαν ἀπό Προηγιασμένα Ἅγια.

Οἱ ἡμέρες αὐτές ἦσαν ἡμέρες νηστείας. Νηστεία τήν ἐποχή ἐκείνη ἐσήμαινε πλήρη ἀποχή τροφῆς μέχρι τήν δύσι τοῦ ἡλίου. Ἡ κοινωνία λοιπόν θά ἔπρεπε νά κατακλείσῃ τήν νηστεία, νά γίνῃ δηλαδή μετά τήν ἀκολουθία τοῦ ἑσπερινοῦ. Στό σημεῖο αὐτό συνδέεται ἡ ἱστορία μέ τήν σημερινή πρᾶξι...

Διαβάστε τη συνέχεια του ωραίου λειτουργιολογικού κειμένου, από το ιστολόγιο  «Το Ειλητάριον»· https://toeilhtarion.blogspot.gr/2017/02/blog-post_22.html. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Δείτε και ωφέλιμα, σχετικά με την σημασία της συμμετοχής μας,

 στίς Προηγιασμένες Λειτουργίες των Τιμίων Δώρων.

Εἶναι μιὰ θαυμάσια εὐκαιρία γιὰ βίωση τὴς μυστηριακῆς καὶ λατρευτικῆς ζωῆς, γιὰ ἐπαφὴ μὲ τὸν πλοῦτο τῆς ὑμνολογίας καὶ τῆς ἀκροάσεως τῶν θείων Γραφῶν, γιὰ συχνότερη θεία κοινωνία, γιὰ συχνότερη συγκρότηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας.

Χαρακτηριστικό δε, της μεγάλης ωφέλιας της συχνής μεταλήψεως, είναι οτι στήν ευχή προ της θείας Κοινωνίας ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ζητά το έλεος του Θεού, γιατί γνωρίζει ότι η θεία Κοινωνία ενεργεί ανάλογα με την πνευματική κατάσταση του ανθρώπου, ήτοι καθαρίζει, λαμπρύνει (φωτίζει) και θεοποιεί . . .

Η παρουσία του Χριστού με την συνεχή Θεία Κοινωνία

Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης: "Περί συνεχούς Θείας Μεταλήψεως"

Περί τής Συνεχούς Μεταλήψεως τών Αχράντων τού Χριστού Μυστηρίων 

Αγίου Αναστασίου Αντιοχείας

Η Θεία λειτουργία, μέσο δυναμικής θεώσεως της ανθρωπινής φύσεως.

Ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος καί τό «σχίσμα» τῶν Ιωαννιτών.

Ο Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος
 καί τό «σχίσμα» τῶν Ιωαννιτών.1

Πρωτοπρεσβύτερος π. Ἀναστάσιος Γκοτσόπουλος,

Πάτρα 27 . 1 . 2023

Ὁ Ἃγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος θεμελιώνει τὴν ἐκκλησιολογὶα του, δηλαδὴ τὴν περὶ τῆς Ἐκκλησίας διδασκαλία του, στὸν Ἀπ. Παῦλο, ὁ ὁποῖος προσδιορίζει τὴν Ἐκκλησία ὡς «τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ» ποὺ ἔχει μοναδικὴ Κεφαλὴ της τὸν ἴδιο τὸν Χριστό.

Ἡ εἰκόνα αὐτὴ τῆς Ἐκκλησίας ὡς τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ τονίζει δύο ἀπὸ τὶς θεμελιώδεις ἰδιότητές της, οἱ ὁποῖες εἶναι ἀδιάρρηκτα συνδεδεμένες ὡς «ἡ ἐν ἀληθείᾳ ἑνότητα». Ὁτιδήποτε καὶ ὁποιοσδήποτε ἀμφισβητεῖ ἢ προσβάλλει τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα καὶ τὴν ἀλήθεια ποὺ αὐτὴ ἐκφράζει δὲν μπορεῖ νὰ παραμένει μέλος τῆς Ἐκκλησίας ἀλλὰ, ἐκβάλλεται ἀπὸ τὸ Σῶμα.

Ἔτσι κατανοοῦμε τὴν ἔνταση μὲ τὴν ὁποία ὁ Ἰω. Χρυσόστομος, ὅπως καὶ ὅλοι οἱ Πατέρες μέσα στοὺς αἰῶνες, εἶναι κατηγορηματικὰ ἀντίθετοι καὶ ἀναφέρονται μὲ τὰ σκληρότερα λόγια γιὰ τὴν αἵρεση καὶ τὸ σχίσμα.

Ἡ μὲν αἵρεση ἀλλοιώνει καὶ τελικὰ καταστρέφει τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἀλήθεια, ἐνῶ τὸ σχίσμα προσβάλλει τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα. 

Ἀμφότερες βέβαια οἱ καταστάσεις ὁδηγοῦν τοὺς ἐμπνευστὲς καὶ τοὺς ὀπαδοὺς τους ἐκτὸς Ἐκκλησίας, στὴν ἀπώλεια. Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ φράση τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου «τοῦ εἰς αἵρεσιν ἐμπεσεῖν τὸ τὴν Ἐκκλησίαν σχίσαι οὐκ ἔλαττον ἐστὶ κακὸν»2 , ποὺ ὑποδηλώνει ὅτι ἡ προσβολή τῆς ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας εἶναι σοβαρότατο ἐκκλησιαστικὸ ἔγκλημα. Μάλιστα, γιὰ νὰ τονίσει τήν σοβαρότητα τοῦ σχίσματος φτάνει στὸ σημεῖο νὰ πεῖ ὅτι «οὐδὲν οὕτω παροξύνει τὸν Θεόν, ὡς τὸ Ἐκκλησίαν διαιρεθῆναι… οὐδὲ μαρτυρίου αἷμα ταύτην, ἒφησε, δύνασθαι τήν ἁμαρτίαν ἐξαλείφειν»3 . oὒτε τὸ αἷμα τοῦ μαρτυρίου δὲν ἐξαλείφει τήν ἁμαρτία τοῦ σχίσματος!

Α. Ἡ παρά τήν Δρῦ σύνοδος, ἡ ἐξορία καὶ ὁ μαρτυρικὸς θάνατος τοῦ Χρυσοστόμου.

Ὁ Ἰωάννης Χρυσόστομος ἐξελέγη Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως τὸ 398 μ.Χ. ἐπὶ αὐτοκράτορος Ἀρκαδίου καί τῆς συζύγου του Εὐδοξίας. Χαρακτῆρας εὐθὺς καὶ συνεπής στὴ χριστιανικὴ ζωή, αὐστηρός στὸν ἑαυτό του, ἐραστής τῆς ἁγιότητας, ἀνυπέρβλητος κήρυκας τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου, ἀσυμβίβαστος ὑπέρμαχος των ἀδυνάτων, «ἀπέναντι στοὺς ἰσχυρούς τῆς ἐποχῆς του ἔπαιξε τὸ ρόλο ἑνὸς Νάθαν μπροστά στὸν Δαυίδ, ἑνὸς Ἠλία μπρὸς στὴν Ἰεζάβελ, ἑνὸς Ἠσαΐα ἀπέναντι στοὺς ἱερεῖς τοῦ Βάαλ»4 . Το κήρυγμά του στὸ Ναό τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας συνήγειρε τὸν ἁπλὸ λαὸ ποὺ ἐκδήλωνε μὲ ἐνθουσιώδη χειροκροτήματα καὶ μὲ ἐκδηλώσεις μεγάλης ἀγάπης τήν χαρὰ καί τήν εὐγνωμοσύνη του στὸν καλό του Ποιμένα. Ὅμως, ἐνῶ ὁ ἁπλὸς λαὸς χαιρόταν τὸν Ἀρχιεπίσκοπὸ του, ἡ παρουσία του στὸ θρόνο τῆς Βασιλεύουσας σύντομα κατέστη ἀφόρητη γιά τὸ διεφθαρμένο πολιτικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ κατεστημένο τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Γιά τὸ παλάτι τοῦ ἀβούλου Ἀρκαδίου, ἀλλά καὶ τῆς δυναμικῆς καὶ δόλιας Εὐδοξίας, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἦταν ἐπικίνδυνος. Το ἴδιο ἐπικίνδυνος ἦταν καὶ γιά τὴ μερίδα κληρικῶν καὶ κυρίως τῶν ἐπισκόπων ποὺ κέρδισαν τήν ἀρχιερωσύνη μὲ συναλλαγὲς (σιμωνία) καὶ συνέχιζαν νὰ ζοῦν ζωὴ τρυφιλὴ καὶ ἀνήθικη. Γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε τὸ μέγεθος τῆς διαφθορᾶς τοῦ κλήρου5 σημειώνουμε ὅτι ὁ Χρυσόστομος σὲ διάστημα μικρότερο τῶν ἕξι ἐτῶν καθαίρεσε 13 ἐπισκόπους καὶ 70 πρεσβύτερους, ἐνῶ ἒγραψε τὴ μνημειώδη φράση: «οὐδένα γὰρ λοιπὸν δέδοικα ὡς τοὺς ἐπισκόπους, πλὴν ὀλίγων»6! 

Ἔτσι, τὸ Παλάτι καὶ μερίδα ἀθλίων ἐπισκόπων, «διεφθαρμένη συναγωγὴ»7 συνασπίστηκαν ἐναντίον τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καὶ «ἐζήτουν εὐκαιρίαν8 τοῦ παραδοῦναι αὐτὸν» (Λουκ. 25, 6). Καὶ ἡ εὐκαιρία ἐδόθη το Σεπτέμβριο 403 μΧ: Ὁ Ἀλεξανδρείας Θεόφιλος, ἄνθρωπος σκληρὸς καὶ ἀδίστακτος πνέων μένεα ἐναντίον τοῦ Χρυσοστόμου μὲ ὁμάδα 29 Αἰγυπτιωτῶν ἐπισκόπων βρέθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ μέ τήν σύμφωνη γνώμη τοῦ Παλατιοῦ συνέπραξε μέ τοὺς ἐκεῖ ἐχθρούς του ἐπισκόπους καὶ συγκρότησαν Σύνοδο 45 ἐπισκόπων στὴ Δρῦ (προάστιο τῆς Χαλκηδόνος, ἀπέναντι ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη). Τό ἐναντίον τοῦ Χρυσοστόμου ψευδὲς κατηγορητήριο περιελάμβανε 29 κατηγορίες (ἀπὸ βιαιοπραγίες, κλοπές, ἀνηθικότητες, περιφρόνηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεως μέχρι ἀνταρσία καὶ πολιτικὴ προδοσία)! Τό ἀποτέλεσμα ἦταν προδιαγεγραμμένο: Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννης καθαιρέθηκε καὶ μὲ αὐτοκρατορικὴ ἐντολὴ ὁδηγήθηκε στὴν ἐξορία κρυφὰ ἀπό τόν λαό9 , ὁ ὁποῖος ἐξέφρασε μὲ ἔντονο τρόπο τήν ἀποδοκιμασία του.

Λίγες μέρες μετά, καὶ ἐνῶ ὁ Ἰωάννης βρισκόταν ἐξόριστος στὴ Νικομήδεια, ἰσχυρὸς σεισμός στὴν Κωνσταντινούπολη κατατρόμαξε τήν αὐτοκράτειρα Εὐδοξία, ἡ ὁποὶα τὸν θεώρησε ὡς θεϊκὴ τιμωρία γιά τὴν ἐναντίον τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἂδικη κρίση. Μετανοημένη ἔστειλε ἀμέσως αὐτοκρατορικοὺς ἀπεσταλμένους καί τοῦ ζήτησε νὰ ἐπιστρέψει στὴ Βασιλεύουσα.

Στὶς 13 Νοεμβρίου 403 ὁ ἐξόριστος Ἀρχιεπίσκοπος ἐπιστρέφει στὸν θρόνο του μετὰ ἀπὸ μεγαλειώδη ὑποδοχὴ ποὺ τοῦ ἐπεφύλαξε ὅλος ὁ λαός στὸ Βόσπορο.

Ἀλλὰ ὁ Χρυσόστομος παραμένει… ἴδιος! Δὲν μπορεῖ νὰ σιωπήσει μπροστά στὴν περιφρόνηση τοῦ εὐαγγελικοῦ νόμου ἀπό τὸ Παλάτι καὶ συνεχίζει τὰ προδρομικά, ἐλεγκτικά του κηρύγματα. Τὸ ἀποτέλεσμα ἀναμενόμενο: μετὰ ἀπὸ λίγους μῆνες «πάλιν Ἡρωδιὰς μαίνεται, πάλιν ταράττεται»… Ἡ Εὐδοξία δὲν μποροῦσε νὰ τὸν ἀνεχθεῖ πλέον. Στὸ μιαρό της ἔργο συμπράττουν σὲ σύνοδο στὴν Κωνσταντινούπολη (Ἰανουάριος 404)10 καὶ πάλι οἱ γνωστοὶ ἐπίσκοποι-ἐχθροί τοῦ Ἁγίου: τὸν κατηγόρησαν ὅτι αὐθαίρετα ἀποκαταστάθηκε στὸν θρόνο, ἐνῶ εἶχε καθαιρεθεῖ. Ἡ ποινὴ ποὺ προβλέπεται γιά τὸ ἀδίκημα εἶναι ἐπικύρωση τῆς καθαὶρεσης καὶ ἀφορισμός.

Λόγῳ τῆς σφοδρῆς ἀντίδρασης τοῦ λαοῦ ἡ ἐκτέλεση τῆς ποινῆς ἀναβλήθηκε γιὰ λίγους μῆνες. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τελοῦσε ὑπὸ περιορισμό στὸ κτήριο τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς. Ἀνήμερα ὅμως τὸ Μ. Σάββατο 404 μΧ., ἀποφάσισε νὰ μεταβεῖ στὸ ναὸ γιὰ νὰ λάβει μέρος στὴν Ἀναστάσιμη Πανυχίδα καὶ στὴν τελετή τῆς Βαπτίσεως περίπου 3.000 κατηχουμένων! Αὐτοκρατορικὸ ἀπόσπασμα διέκοψε τὴν Ἀκολουθία, συνέλαβε τὸν Ἀρχιεπίσκοπο καὶ διεσκόρπισε τοὺς πρός τὸ Βάπτισμα Κατηχουμένους, οἱ ὁποῖοι κατέφυγαν μαζὶ μέ τούς ἱερεῖς καὶ διακόνους στὰ δημόσια λουτρὰ γιὰ νὰ ὁλοκληρώσουν τή Βάπτιση!11

Τελικά στὶς 20 Ἰουνίου 404 μΧ. αὐτοκρατορικὸ στρατιωτικὸ ἀπόσπασμα συνέλαβε τὸν Ἀρχιεπίσκοπο γιὰ νὰ τὸν ὁδηγήσει στὴν ἐξορία, στὴν Κουκουσὸ τῆς Μικρῆς Ἀρμενίας, 800 χιλιόμετρα μακρυὰ ἀπὸ τὴν Βασιλεύουσα. Στὴν Κουκουσσὸ ἔμεινε περίπου τρία χρόνια σὲ πολὺ δύσκολες συνθῆκες. Ὅμως ἡ φήμη τοῦ ἐξόριστου Ἁγίου Ἀρχιεπισκόπου ἔφτασε στὴν κοντινὴ Ἀντιόχεια τῆς Συρίας (περίπου 170 χιλιόμετρα) μὲ ἀποτέλεσμα πλήθη πιστῶν ἀπό τὴ μεγαλούπολη («τὴν Ἀθήνα τῆς Ἀνατολῆς») νὰ τὸν ἐπισκέπτονται12 . Ἡ κατάσταση αὐτὴ ἐξόργισε τὸν Ἀρχιεπίσκοπό της Πορφύριο, δεδηλωμένο ἐχθρό τοῦ Χρυσόστομου, ὁ ὁποῖος σὲ συνεννόηση μέ τὸν Κωνσταντινουπόλεως Ἀττικὸ καὶ τὸν Ἀλεξανδρείας Θεόφιλο ἀπευθύν-θηκαν στὸ νέο Αὐτοκράτορα Ἀρκάδιο καὶ κατόρθωσαν νὰ τὸν ἐξορίσουν στὶς ἐσχατιές τῆς Αὐτοκρατορίας, στὴν Πιτυούντα τοῦ Καυκάσου (σημερινὴ Γεωργία), σὲ περιοχὴ βαρβάρων, εἰδωλολατρῶν. Ὅμως λόγῳ τῆς κλονισμένης ἀπό τὶς κακουχίες ὑγείας του ἐκοιμήθη στὰ Κόμμανα τοῦ Πόντου,13 στὸ δρόμο γιά το νέο τόπο τῆς ἐξορίας του, στὶς 14 Σεπτεμβρίου 407 μΧ. σὲ ἡλικία 60 ἐτῶν.

Διετέλεσε Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως 9 χρόνια καὶ 7 μῆνες ἀπό τὰ ὁποῖα 3 χρόνια καὶ 3 μῆνες στὴν ἐξορία!

Ἀπό τὴ σύντομη αὐτὴ περιγραφή τῆς διώξεως καί τοῦ θανάτου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννου δημιουργοῦνται κάποια ἐρωτήματα τὰ ὁποῖα σχετίζονται μέ τό κρίσιμο ἐρώτημα γιά τή στάση τοῦ Ἁγίου ἀπέναντι στὰ σχίσματα ποὺ ταλαιπωροῦν τήν Ἐκκλησὶα.

Β. Ἀποδέχθηκε ὁ Ἃγιος Χρυσόστομος τὶς συνοδικὲς ἀποφάσεις πού τὸν καθαίρεσαν; Ἀποδέχθηκε ὡς κανονικὸ ἐπίσκοπο τὸν διάδοχό του στὸ θρόνο τῆς Κωνσταντινουπόλεως;

Ἀσφαλῶς ὄχι! Οὐδέποτε ὁ Ἰ. Χρυσόστομος ἀποδέχθηκε οὔτε ἐφάρμοσε μέ τὴ θέλησή του τὶς συνοδικὲς ἀποφάσεις τῆς παρά τήν Δρῦ συνόδου (Σεπτέμβριος 403) καί τῆς συνόδου στὴν Κωνσταντινούπολη (Ἰανουάριος 404).

Καὶ μετά τὴ δεύτερη καταδίκη, μέχρι τὸ θάνατό του, θεωροῦσε τὸν ἑαυτό του κανονικὸ Ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως καὶ ὅσο τοῦ ἐπέτρεπαν οἱ συνθῆκες ἔτσι πολιτευόταν μέχρι τοῦ θανάτου του, διότι γιά τὸν Ἰωάννη οἱ σύνοδοι αὐτὲς δὲν στηρίζονταν στὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη καὶ παράδοση καὶ ὡς ἐκ τούτου δὲν ἀλήθευαν, οἱ δε ἀποφάσεις τους δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ εἶναι ἔγκυρες καὶ νὰ ἐφαρμοστοῦν ἀπό τοὺς πιστούς. Συνεπῶς, αὐτὸς παρέμενε ὁ μόνος κανονικὸς Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινου-πόλεως.

Εἶναι χαρακτηριστικά τὰ ὅσα γράφει ὁ Χρυσόστομος γιά τὸν διάδοχό του Ἀρσάκιο (26.6.404 ἕως 11.11.405): «Ἤκουσα γὰρ κἀγὼ περὶ τοῦ λήρου ἐκείνου τοῦ Ἀρσακίου, ὃν ἐκάθισεν ἡ βασίλισσα ἐν τῷ θρόνῳ, ὅτι ἔθλιψε τοὺς ἀδελφοὺς ὅλους μὴ θέλοντας αὐτῷ κοινωνῆσαι· πολλοὶ δὲ αὐτῶν δι’ ἐμὲ καὶ ἐν τῇ φυλακῇ ἐναπέθανον. Ὁ γὰρ προβατόσχημος ἐκεῖνος λύκος, ὁ σχῆμα μὲν ἔχων ἐπισκόπου, μοιχὸς δὲ ὑπάρχων· ὡς γὰρ ἡ γυνὴ μοιχαλὶς χρηματίζει, ἡ ζῶντος τοῦ ἀνδρὸς ἑτέρῳ συναφθεῖσα· οὕτω καὶ οὗτος μοιχός ἐστιν, οὐ σαρκὸς, ἀλλὰ πνεύματος· ζῶντος γὰρ ἐμοῦ ἥρπασέ μου τὸν θρόνον τῆς Ἐκκλησίας»14. Χαρακτηρίζει τὸν διάδοχό του Ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως Ἀρσάκιο «λῆρο» (φλύαρο) «προβατόσχημο λύκο» καὶ «μοιχό». Μάλιστα οὔτε κἂν τὸν ἀναγνωρίζει ὡς πραγματικὸ ἐπίσκοπο σημειώνοντας ὅτι «σχῆμα μὲν ἔχει ἐπισκόπου» στὴν πραγματικότητα «μοιχὸς ὑπάρχων». Ἐπίσης, ἀπό τήν ἐπιστολὴ αὐτή τοῦ Χρυσοστόμου πρός τὸν ἐπίσκοπο Κυριακό, ὁ ὁποῖος καὶ αὐτὸς εἶχε ἐξοριστεῖ γιατὶ ἀρνήθηκε τήν κοινωνία μέ τὸν νέο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀρσάκιο, πληροφορούμαστε ὅτι ὁ Ἀρσάκιος ἐξαπέλυσε διωγμὸ μὲ φυλακίσεις καὶ θάνατο ἐναντίον τῶν πιστῶν ποὺ δὲν ἦλθαν σὲ ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μαζί του.

Ἐπὶ πλέον δὲ, ἀξίζει νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι μέχρι τῆς κοιμήσεώς του, ὅσο τοῦ ἐπέτρεπαν οἱ δύσκολες συνθῆκες τῆς ἐξορίας15, ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ἐνεργοῦσε ἀντίθετα μὲ τήν συνοδικὴ “καθαίρεση” καί τὸν “ἀφορισμὸ” ὡς κανονικὸς ἀρχιερέας. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρουμε:

  1.Παρά τὶς σοβαρὲς ἀσθένειες, τοὺς κινδύνους ληστῶν καὶ βαρβάρων, τὸ ψῦχος, τήν ἐρημιὰ ὁ Ἅγιος δὲν παρέλειπε νὰ ἐνδιαφέρεται γιά τα πνευματικά του παιδιά στὴν Κωνσταντινούπολη τὰ ὁποῖα ὑπέφεραν ἀπό τοὺς διῶκτες του, ἐκκλησιαστικοὺς καὶ πολιτικούς. Παράλληλα, πολλαπλῶς ἐκδηλωνόταν ἡ ἀγάπη του πρός τοὺς νέους συμπολῖτες του στὴν ἐξορία. Ὅπως διασώζει ὁ βιογράφος τοῦ Ἁγίου, ὁ ἐπίσκοπος Ἑλενοπόλεως Παλλάδιος ἀπό τὶς προσφορὲς πού τοῦ ἔστελναν οἱ πιστοί τῆς Κωνσταντινούπολης ἀλλὰ, καὶ οἱ Ἀντιοχεῖς πού τὸν ἐπισκέπτονταν, «ὁ μὲν μακάριος Ἰωάννης οἰκήσας τήν Κουκουσὸν ἔτος ἓν, πλείστους διαθρέψας πένητας τῆς Ἀρμενίας… (ἔφθασε γὰρ κατ’ ἐκεῖνο καιρὸν μέγας λιμός τήν χώραν ἐκείνην)»16.

Ὁ ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας Μαρτύριος ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ ὅτι «ἐν ἐρημίᾳ καθήμενος, ψυχὰς μυρίας τὰς μὲν ἐκ βαρβαρικῶν ἐξωνούμενος χειρῶν οἷς εἶχε μικροῖς καὶ πενιχροῖς χρήμασι . τὰς δὲ ἐκ τῶν τοῦ διαβόλου βρόχων ἀνασπῶν οἷς εἶχε πλουσίως πόνῳ καὶ χάριτι κτηθεῖσι λόγοις . ἑτέρους λιμῷ καὶ φυγῇ πολεμουμένους τοῖς τῆς ἁγίας χήρας διατρέφων ἀλεύροις. μοναστήριά τε φυτεύων ἐν φόνοις καὶ ἁρπαγαῖς συνεκτραφείσαις χώραις, ἅπερ ἅπαντα μικροῦ καί τήν Ἀντιόχου πόλιν ἅπασαν μετῴκισεν ὡς αὐτὸν»17 (ἂν καὶ βρισκόταν ὁ Ἰωάννης στὴν ἐρημιὰ μέ τὰ λίγα χρήματα ποὺ εἶχε ἐξαγόρασε πολλοὺς αἰχμαλώτους ἀπό τοὺς βαρβάρους, ἐνῶ μέ τὸν πλούσιο λόγο του ἀπέσπασε πολλοὺς ἀνθρώπους ἀπό τὶς δαιμονικὲς παγίδες. Ἄλλους ἔθρεψε μέ τὰ τρόφιμα πού τοῦ ἔστελνε ἡ διακόνισσα Ὀλυμπιάδα («ἡ ἁγία χήρα»). Συγκρότησε καὶ μοναστήρια σὲ περιοχὲς ποὺ εἶχαν συνηθίσει σὲ φόνους καὶ ληστεῖες καὶ πραγματικὰ ὅλη ἡ Ἀντιόχεια μετώκησε κοντά του).

  2.Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ἐπέδειξε ἰδιαίτερη φροντίδα στὴν κατήχηση τοῦ λαοῦ τῶν περιοχῶν στὶς ὁποῖες βρέθηκε ἐξόριστος: «οὐ μικρῶς διαλάμψας ταῖς ἀρεταῖς… ἐξήγειρεν γὰρ καθάπερ ἐξ ὕπνου τῆς ἀγνοίας πρὸς τὴν τοῦ λόγου ἀκτῖνα ἐκ πάσης περιχώρου τοὺς ἂγαν κεκαρωμένους τῇ ἀπιστίᾳ»18 καὶ «πολλοὺς πρός τήν ἀμώμητον πίστιν χειραγωγῶν, διδάσκων, βαπτίζων, χειροτονῶν καὶ θαυματουργῶν»19.

   3.Το ἐνδιαφέρον τοῦ Ἰωάννου γιά τὸν εὐαγγελισμό τοῦ λαοῦ δὲν περιορίστηκε μόνο στὴν περιοχὴ ποὺ ζοῦσε, ἀλλὰ ὡς πραγματικός Ἀρχιεπίσκοπος τῆς Βασιλεύουσας ἐκτεινόταν σὲ ὅλη τήν Αὐτοκρατορία: Κατά τὶς πρῶτες ἡμέρες τῆς ἐξορίας, εὑρισκόμενος προσωρινά στὴ Νίκαια καὶ ἀναμένοντας τὸ αὐτοκρατορικὸ διάταγμα γιὰ νὰ πληροφορηθεῖ τὸν τόπο τῆς ἐξορίας του ἐπέδειξε ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιά τήν ἱεραποστολή στὴ Φοινίκη20 (Λίβανο) ἀποστέλλοντας ἐπιστολὲς καὶ ἀναζητώντας καταλλήλους κληρικοὺς γιά τὸ ἔργο αὐτό, τοὺς ὁποίους βρῆκε καὶ ἀπέστειλε21. Τὸ ἴδιο ἐνδιαφέρον ἐπέδειξε καὶ γιά τήν πρόοδο τῆς Ἐκκλησὶας τῶν Γότθων (Κριμαία)22, ἐνῶ προσπάθησε νὰ καλλιεργήσει τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ δεδηλωμένου ἐχθροῦ του ἐπισκόπου Μαρουθά γιά τὸν εὐαγγελισμό τῶν Περσῶν23. Στὴ μέριμνά του βρέθηκε καὶ ἡ Σαλαμῖνα τῆς Κύπρου ἡ ὁποία κινδύνευε ἀπὸ πνευματικῆς ἀπόψεως ὡς «ὑπό τῆς αἱρέσεως τῶν Μαρκιωνιστῶν πολιορκούμενη»24. Καὶ ὅλη αὐτὴ ἡ ποιμαντικὴ μέριμνα ἀπὸ ἕναν “καθηρημένο”, “ἀναθεματισμένο” καὶ ἐξόριστο μὲ οἰκουμενικὴ ὅμως συνείδηση καὶ ποιμαντορικὴ εὐαισθησία Ἀρχιεπίσκοπο τῆς Βασιλεύουσας…

  4.Ἀξιοσημείωτη εἶναι ἡ δράση τοῦ Ἰωάννου στὴν Ἀραβισσό, ὅπως μᾶς τήν περιγράφει ὁ Ἁγ. Συμεών Μεταφραστής: Στὴν περιοχὴ ζοῦσαν πολλοὶ εἰδωλολάτρες οἱ ὅποιοι ἀκούγοντας τὰ κηρύγματα τοῦ Χρυσοστόμου περί τοῦ προσώπου τοῦ Κυρίου τὸν “προκάλεσαν” πὼς θὰ βαπτιστοῦν ἐὰν θεραπεύσει ἕναν παράλυτο συμπολίτη τους. Ὁ Χρυσόστομος προσευχήθηκε καί στὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ θεράπευσε τὸν παράλυτο.

Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν πολλοὶ εἰδωλολάτρες τῆς περιοχῆς νὰ πιστέψουν στὸ Χριστὸ καὶ νὰ βαπτιστοῦν. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος δὲν σταμάτησε ἀλλὰ προχώρησε ἔτι πλέον καὶ ἐνεργώντας ὡς κανονικὸς ἐπίσκοπος ἀναλαμβάνει τήν πλήρη ὀργάνωση τῆς «νεοπαγοῦς Ἐκκλησίας» ποὺ αὐτὸς θεμελίωσε: χειροτονεῖ ἑπτὰ ἐπισκόπους, ἀρκετοὺς πρεσβυτέρους καὶ διακόνους, μεταφράζει τό Ψαλτήρι καί τήν Κ. Διαθήκη, τοὺς παραδίδει τὴ Θ. Λειτουργία, συνεχίζει τήν κατήχηση, τοὺς ὁρίζει τυπικὸ λατρείας (ψαλμωδίες καὶ προσευχές). Μέσα σὲ λίγο χρόνο κατόρθωσε ὄχι μόνο νὰ αὐξηθεῖ ἀριθμητικὰ ἡ νεοπαγὴς Ἐκκλησία, ἀλλὰ καὶ νὰ προοδεύσει στὴ συμμόρφωσή της μέ τὶς εὐαγγελικὲς ἐντολὲς («Ἑπτὰ τοίνυν ἐπισκόπους σὺν ἅμα πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις ἱκανοῖς τῷ πλήθει τῶν πιστευσάντων ἐπὶ τούτοις χειροτονήσας, εἴπερ εὕροι τινὰς αὐτῶν τὴν Ἑλλήνων φράσιν ἐπισταμένους (γνώριζαν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα) τούτοις ὅσα καὶ γλώσσῃ χρησάμενος τὸν τε θεῖον Δαυΐδ καὶ τὴν Καινὴν ἅπασαν πρὸς τὴν Ἑλλάδα γλῶτταν δι’ αὐτῶν μεταβάλλει. Καὶ παραδίδωσι μὲν τὸν τύπον τῆς ἀναιμάκτου θυσίας, ἐκδιδάσκει δὲ καὶ τὰ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Εἶτα καὶ κανόνας αὐτοῖς εἰσηγεῖται ψαλμῳδίας καὶ προσευχῶν. Ὀλίγων δὲ ἡμερῶν πληθυνομένην ὁρῶν τὴν νεοπαγῆ ταύτην Ἐκκλησίαν, ἀλλὰ καὶ τῶν τοῦ Χριστοῦ ἐντολῶν οὐ μικρὰν ἐν αὐτοῖς τὴν ἐπίδοσιν, ᾡμολόγει τε τῷ Θεῷ χάριν, καὶ ἠγαλλιᾶτο τῷ πνεύματι, τοῖς ἀσθενέσιν αὐτῶν χεῖρας ἰασίμους ἐπιτιθείς, καὶ προῖκα τὸ πάντων κάλλιστον χαριζόμενος»25).

Σὲ αὐτή τή δράση τοῦ ”καθηρημένου” Ἀρχιεπισκόπου ἀναφέρεται ἐπιγραμματικὰ καὶ ὁ Λέων Στ΄ ὁ Σοφὸς: «Διά τοῦ ἑνὸς ἅπασαν τήν χώραν (πολλὴ δὲ καὶ ἀναρίθμητος ἣν) ἕλκει, βαπτίζει, τήν εὐσέβειαν ἐκδιδάσκει, καὶ τέλος πᾶσαν τάξιν ἐκεῖ συνέταξεν ἱερώσυνον»26.

Γ. Ἀποδέχθηκαν οἱ πιστοὶ τὶς συνοδικὲς ἀποφάσεις πού τὸν καθαίρεσαν; Ἀποδέχθηκαν ὡς κανονικὸ ἐπίσκοπο καὶ εἶχαν ἐκκλησιαστικὴ καὶ λειτουργικὴ κοινωνία μέ τὸν διάδοχό του;

Ἀσφαλῶς ὄχι! Ὁ πιστὸς λαός τῆς Βασιλεύουσας ἀπό τήν πρώτη στιγμὴ δὲν ἀποδέχθηκε τήν καθαίρεση καί τήν ἐξορία τοῦ ποιμένα του. Παρά τοὺς ἀπηνεῖς καὶ σκληροὺς διωγμοὺς μεγάλο μέρος τῶν πιστῶν δὲν εἶχαν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία καὶ δὲν ἀναγνώρισαν ὡς ποιμένες τους τοὺς παρεισάκτους “διαδόχους” τοῦ Χρυσοστόμου, τὸν Ἀρσάκιο (26.6.404 ἕως 11.11.405) καί τὸν Ἀττικὸ (Μάρτιος 406 ἕως 10.10.425), διότι στὴ συνείδησή τους ὁ Χρυσόστομος παρέμενε ὁ Ἀρχιεπίσκοπός τους.

Ὁ λαὸς ποὺ παρέμεινε πιστός στὸν Χρυσόστομο καὶ δὲν μνημόνευε, δηλαδὴ δὲν εἶχε ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία27 μέ τοὺς διαδόχους του Ἀρχιεπισκόπους, ὀνομάστηκαν ἀπό τοὺς κραττοῦντες περιφρονητικὰ «Ἰωαννίτες» καὶ θεωροῦνταν γιά τήν κρατικὴ Ἐκκλησία «σχισματικοί». Ἀποτελοῦν ὅμως ἔνδοξο στράτευμα στὴ ζωή τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἀναμενόμενο λοιπὸν ἦταν το “σχίσμα” τῶν Ἰωαννιτῶν νὰ ἀναδείξει πολλοὺς ἁγίους μὲ πλέον ἔνδοξη τήν Διακόνισσα Ἁγία Ὀλυμπιάδα.

Εἶναι συγκινητικὴ ἡ ἀγάπη τοῦ λαοῦ καὶ ἡ προσπάθειά του νὰ προστατεύσει τὸν Ἀρχιεπίσκοπό του ἀπό τὴ μανία τῶν ἐχθρῶν του. Ἔφτασε στὸ σημεῖο νὰ δώσει καὶ τὸ αἷμα του γιὰ χάρη τοῦ Πατέρα του. Κατά τήν πρώτη, σύντομη ἐξορία, μετά τή σύνοδο τῆς Δρυός, ὁ Ἰωάννης γιὰ νὰ μὴ χυθεῖ αἷμα ὑπάκουσε στὴν αὐτοκρατορικὴ ἀντιπροσωπεία καὶ νύχτα, κρυφὰ ἀπό το λαό, παραδόθηκε στὸ αὐτοκρατορικὸ ἀπόσπασμα γιά τήν ἐξορία. Τήν ἑπόμενη ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλεξανδρείας Θεόφιλος καὶ ἡ συνοδεία του εἰσῆλθαν ὡς νικητὲς καὶ ἐκκλησιαστικοὶ κατακτητές στὴ Βασιλεύουσα. Ὁ λαὸς ὅμως τῆς Κωνσταντινουπόλεως πληροφορήθηκε τήν ἐξορία τοῦ ποιμένα του καὶ διαμαρτυρήθηκε ἔντονα. Ὅταν ὁ Θεόφιλος «θέλησε νὰ μπεῖ στὸ ναὸ τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς, ἐκδιώχθηκε ἀπό τοὺς πιστούς. Οἱ Ἀλεξανδρινοί τῆς συνοδείας του τράβηξαν τά ὃπλα τους καί ἔγινε μάχη. Ἡ ἀντίσταση τοῦ λαοῦ ἦταν ἐνεργητική. Ἡ Ἐκκλησία καί τὸ βαπτιστήριο γέμισαν ἀπὸ πτώματα καὶ ἡ κολυμβήθρα, καθὼς λένε, ξεχείλισε ἀπὸ ἀνθρώπινο αἷμα. Καθὼς ἄρχισε ἡ σύγκρουση, οἱ ἀξιωματοῦχοι ἔστειλαν στρατό, γιὰ νὰ τήν ἐνισχύσουν. Δόθηκαν μάχες παντοῦ. Κάθε Ἐκκλησία μεταβλήθηκε σὲ φρούριο, ὃπου ὁ λαὸς ὀχυρωνόταν καὶ οἱ στρατιῶτες ἐφορμοῦσαν χτυπώντας μὲ λοστοὺς καὶ βέλη. Τὸ αἷμα κυλοῦσε στὰ θυσιαστήρια καὶ οἱ κραυγαλέες κατάρες ἀντικαθιστοῦσαν τὸν ὕμνο τῆς εὐσπλαχνίας… Οἱ στρατιῶτες ἔκαναν ἐπίθεση ἐναντίον τῶν μοναχῶν. Τοὺς ἔσφαζαν ὁμαδικὰ μές στὶς Ἐκκλησίες τους, ἐρευνοῦσαν τὰ κελλιά τους… καὶ ὡς τὸ δρόμο καταδίωκαν μέ τὸ σπαθὶ στὸ χέρι ὅσους κατὰφεραν νὰ διαφύγουν»28.

Κατά τήν δεύτερη καὶ ὁριστικὴ ἐξορία, ἀκόμα καὶ μετά τὸ θάνατο τοῦ Ἁγίου οἱ διωγμοὶ ποὺ ὑπέστησαν οἱ πιστοί τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τήν κρατικὴ Ἐκκλησία ἦσαν φοβεροὶ καὶ ἐξαπλώθηκαν σὲ ὅλο τὸ ἀνατολικὸ τμῆμα τῆς Αὐτοκρατορίας.

Ἡ τριανδρία των Πατριαρχῶν (Ἀρχιεπισκόπων) τῆς Ἀνατολῆς: ὁ Κωνσταντινου-πόλεως Ἀρσάκιος (καὶ ἐν συνεχείᾳ ὁ Ἀττικός), ὁ Ἀλεξανδρείας Θεόφιλος καὶ ὁ Ἀντιοχείας Πορφύριος29 δὲν μποροῦσαν νὰ ἀνεχθοῦν νὰ ἀκούγεται κάπου το ὄνομα τοῦ ἐξορίστου Ἀρχιεπισκόπου Ἰωάννου. Ἡ παραμονὴ μάλιστα τοῦ Χρυσοστόμου στὴν Κουκουσὸ (τόπος τῆς ἐξορίας του) πλησίον τῆς Ἀντιόχειας καὶ ἡ μετάβαση τῶν Ἀντιοχέων στὴν Κουκουσὸ γιὰ νὰ συναντηθοῦν μέ τὸν μεγάλο ἐξόριστο αὔξησε τὸν φθόνο τῶν ἐχθρῶν του καὶ μεθόδευσαν τὴ μετάβασή του σὲ ἄλλο ἔρημο τόπο, ὅπως ἤδη ἀναφέραμε.

Ἀλλὰ οἱ διωγμοὶ ἐναντίον τοῦ προσώπου τοῦ Χρυσοστόμου συνεχίστηκαν καὶ μετά τὸ θάνατό του στὸ πρόσωπο τῶν Ἰωαννιτῶν, οἱ ὅποιοι δὲν ἐνέδωσαν στὶς πιέσεις, καὶ συνέχιζαν νὰ μὴν μνημονεύουν τοὺς ἐπισκόπους ποὺ ἀποδέχθηκαν τήν καθαίρεση τοῦ Ἰωάννη. Ὁ παρείσακτος διάδοχός του «θεασάμενος μηδένα τῶν Ἀνατολικῶν αὐτῷ ἐπισκόπων κοινωνοῦντα, μήτε μὴν τοῦ τῆς πόλεως λαοῦ, διὰ τὰ οὕτως ἀνόμως παρακολουθήσαντα καὶ ἀθέσμως, παρασκευάζει… ταῖς ἀντιγραφαῖς (δηλαδὴ αὐτοκρατορικές ἀποφάσεις), καταναγκάζεσθαι τοὺς μὴ κοινωνοῦντας»30 ἐπὶ ποινῇ δήμευσης περιουσίας, ἔκπτωσης ἀπό τὸ ἀξίωμα, προστίμου, ἐξορίας ὅσους δὲν ἔχουν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μαζί του καὶ μέ τὸν Ἀλεξανδρείας Θεόφιλο καὶ Ἀντιοχείας Πορφύριο.

Οἱ περιγραφὲς31 τοῦ βιογράφου τοῦ Χρυσοστόμου Παλλαδίου, ἐπισκόπου Ἑλενουπόλεως, γιά τὸ τί ὑπέστησαν οἱ ἐπίσκοποι καὶ οἱ λοιποὶ κληρικοὶ ποὺ παρέμειναν πιστοί στὸν Ἀρχιεπίσκοπό τους μᾶς θυμίζουν μαρτυρολόγια τῶν ρωμαϊκῶν χρόνων. Τέτοιο μίσος, τέτοια μανία ἐπέδειξε ἡ τριανδρία τῶν Πατριαρχῶν τῆς Ἀνατολῆς ἐναντίον τους32. Εὔστοχα σημειώνει ὁ Ἁγ. Ἰωάννης ἀναφερόμενος στοὺς ἐπισκόπους ποὺ δίωκαν τὰ πνευματικά του παιδιὰ: «Μηδὲν σὲ τούτων σκανδαλιζέτω, μὴ ἱερεὺς νῦν φαῦλος γεγενημένος καὶ λύκου παντὸς ἀγριώτερον ἐπιπηδῶν τῇ ἀγέλῃ, μὴ τῶν ἀρχόντων, μὴ τῶν κρατούντων τις πολλὴν ὠμότητα ἐνδεικνύμενος»33.

Καὶ ὅμως . οἱ Ἰωαννίτες παρέμειναν πιστοί στὸν Πατέρα τους ὅσο ζοῦσε, ἀλλὰ καὶ μετά τὸ θάνατό του συνέχιζαν νὰ εἶναι ἀποκομμένοι ἐκκλησιαστικὰ ἀπὸ ὅσους δέν τὸν μνημόνευαν ὡς κανονικὸ Ἀρχιεπίσκοπο. Μόνο ὅταν 30 χρόνια μετά τὸν θάνατο τοῦ Χρυσοστόμου στὸν θρόνο τῆς Βασιλεύουσας ἀνέβηκε ὁ μαθητής του Πρόκλος καὶ ἐνέγραψε τό ὄνομά του στὰ Δίπτυχα, τότε οἱ Ἰωαννίτες ἀποκατέστησαν τήν κοινωνία μέ τήν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἀπαίτησαν τήν ἐπιστροφή τοῦ ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ἁγίου στὴν Κωνσταντινού-πολη (438 μ.Χ.).

Ὁλόκληρη τήν ἐκκλησιαστική μας παράδοση γιά το “σχίσμα” τῶν Ἰωαννιτῶν τήν συγκεφαλαιώνει ὁ Ἃγ. Συμεὼν Μεταφραστής, ὅταν γράφει γιά τοὺς Ἰωαννίτες : «ὅσοι δὲ τῶν αὐτῷ (τῷ Ἰωάννῃ) κεκοινωνηκότων ἦσαν ἐπίσκοποι τε καὶ ἱερεῖς ἁπλῶς, οἱ διὰ τὸν ὑπὲρ Χριστοῦ ζῆλον ἐκκλησίαν ἐμίσησαν πονηρευομένων, τούτους δὴ πάντας δημεύσεις, ἐξορίαι, θάνατοι καὶ κολάσεις ποικίλαι διεμερίζοντο…. Ἦν οὖν ὁρᾷν τοὺς μὲν τὰς ἐγγὺς που φυλακὰς πληροῦντας, τοὺς δὲ τὰς μακρὰν ἠπείρους καὶ νήσους οἰκεῖν κατακρισομένους, πολλαῖς πρότερον καὶ χαλεπαῖς ταῖς βασάνοις κατεργασθέντας»34. Γιά τὸν Ἃγ. Συμεὼν ὅσοι ἐπίσκοποι καὶ ἱερεῖς κοινωνοῦσαν μέ τὸν Χρυσόστομο καὶ φυσικὰ δὲν κοινωνοῦσαν μέ τοὺς ἐχθρούς του ἐπισκόπους μὴ μνημονεύοντάς τους καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ὑπέστησαν δημεύσεις, ἐξορίες, θανάτους καὶ ποικίλες τιμωρίες τὸ ἔκαναν «διά τὸν ὑπὲρ Χριστοῦ ζῆλον» καὶ ἐξαιτίας αὐτοῦ τοῦ «ζήλου» «ἐμίσησαν τήν ἐκκλησίαν πονηρευομένων»! Δηλαδὴ ἡ τότε κρατικὴ ἐκκλησία ποὺ δίωκε τὸν Χρυσόστομο καὶ ὅσους κοινωνοῦσαν μαζί του ἦταν, κατά τὸν Ἃγ. Συμεὼν, «ἐκκλησία πονηρευομένων»!

Δ. Ποιὰ στάση τήρησε ὁ Χρυσόστομος ἀπέναντι στοὺς πιστοὺς ποὺ ἀρνοῦνταν τήν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μέ τὸν διάδοχό του;

Ἂς δοῦμε ὅμως ποιὰ στάση τήρησε ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ἔναντι των πιστῶν ποὺ δὲν μνημόνευαν τοὺς διαδόχους του και εἶχαν διακόψει κάθε ἐκκλησιαστικὴ καὶ λειτουργικὴ κοινωνία μαζί τους. Ὑπενθυμίζουμε ὅτι ὁ ἴδιος ὁ ἱερὸς Πατὴρ ἦταν ἐξαιρετικὰ αὐστηρὸς μὲ ὅσους ἔσχιζαν τήν Ἐκκλησία λέγοντας γιά το σχίσμα ὅτι «οὐδὲν οὕτω παροξύνει τὸν Θεόν, ὡς τὸ Ἐκκλησίαν διαιρεθῆναι… οὐδὲ μαρτυρίου αἷμα ταύτην ἒφησε δύνασθαι τήν ἁμαρτίαν ἐξαλείφειν»35.

Στοιχούμενος σὲ αὐτὴ τὴν ἐκκλησιολογική του θέση ὁ Ἰωάννης λίγο πρὶν παραδοθεῖ στὴν αὐτοκρατορικὴ κουστωδία ποὺ θά τὸν μετέφερε στὴν ἐξορία, κατά τὸν συγκινητικό ἀποχωρισμό του ἀπό τοὺς στενοὺς συνεργάτες του (ἐπισκόπους καὶ διακόνισσες) ζήτησε ἀπό τὶς διακόνισσες νὰ ἀναγνωρίσουν καὶ νὰ ἔρθουν σὲ ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μέ τὸ διάδοχό του («κλίνατε αὐτῷ τὴν κεφαλὴν ὑμῶν ὡς Ἰωάννῃ»). Αὐτὸ ὅμως θὰ γινόταν μέ τὶς ἑξῆς προϋποθέσεις: α) αὐτὸς νὰ χειροτονηθεῖ χωρίς τή θέλησή του («ἄκων ἀχθῇ ἐπὶ τὴν χειροτονίαν»), β) νὰ μὴν ἐπιδιώξει νὰ καταλάβει τὸ θρόνο («μὴ ἀμφιβατεύσας τὸ πρᾶγμα») καὶ γ) νὰ ἔχει τὴν συγκατάθεση ὅλων («κατὰ συναίνεσιν τῶν πάντων»): «ὃς ἂν ἄκων ἀχθῇ ἐπὶ τὴν χειροτονίαν, μὴ ἀμφιβατεύσας τὸ πρᾶγμα, κατὰ συναίνεσιν τῶν πάντων, κλίνατε αὐτῷ τὴν κεφαλὴν ὑμῶν ὡς Ἰωάννῃ . οὐ δύναται γὰρ ἡ Ἐκκλησία ἄνευ ἐπισκόπου εἶναι»36. Φυσικὰ καμία ἀπό τὶς προϋποθέσεις ποὺ ἔθεσε ὁ Χρυσόστομος δὲν πληρώθηκαν στὸ πρόσωπο τῶν διαδόχων του καὶ γιά το λόγο αὐτὸ ὅλοι οἱ στενοὶ συνεργάτες τοῦ Ἁγίου, ὅπως ἤδη εἴδαμε, ἀρνήθηκαν τήν ὁποιαδήποτε ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μαζί τους καί, φυσικά, δέν τοὺς μνημόνευαν ὡς ἐπισκόπους καὶ ποιμένες τους.

Γιά τὸ λόγο αὐτὸ καὶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἰωάννης ὄχι μόνο δέν τοὺς ἐπιτίμησε, ἀλλὰ ἀντίθετα ἐπιστρατεύοντας πρόσωπα Παλαιᾶς τε καὶ Καινῆς Διαθήκης μέ τὴ ρητορικὴ δεινότητα πού τὸν χαρακτήριζε τοὺς συνεχάρη, τοὺς ἐπαίνεσε καί τοὺς ἐνθάρρυνε στὸν ἀγῶνα αὐτό.

Γιά τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο ὁ ἀγῶνας τῶν Ἰωαννιτῶν δὲν ἀφοροῦσε μόνο τήν προσωπική του δικαίωση καὶ ἀποκατάσταση στὸ θρόνο του, οὔτε ἀφοροῦσε μόνο τήν Ἐκκλησὶα τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀλλά τήν ἀνά τήν οἰκουμένη Ἐκκλησὶα καί τοὺς ἱεροὺς θεσμούς της37. Γράφοντας πρός τοὺς φυλακισμένους στὴ Χαλκηδόνα ἐπισκόπους, πρεσβυτέρους καὶ διακόνους σημειώνει: «Διὸ δὴ παρακαλῶ τὴν ὑμετέραν ἀγάπην … πλείονα καὶ τὴν προθυμίαν ἐπιδείξασθαι, καὶ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν μεριμνᾷν ὑπὲρ τῶν κατὰ τὴν οἰκουμένην Ἐκκλησιῶν, ὅπως ἂν γένοιτό τις διόρθωσις ἡ προσήκουσα»38. Σὲ ἂλλη ἐπιστολή του κάνει χρήση «τῶν καλῶν τούτων ἱδρώτων καὶ ἀγώνων, τῶν μόχθων, καὶ πόνων, καὶ τῶν κινδύνων, οὓς ὑπὲρ τῶν Ἐκκλησιῶν τῶν κατὰ τὴν οἰκουμένην κειμένων ὑπομεμενήκατε»39.

Φτάνει μάλιστα στὸ σημεῖο νὰ σημειώσει ὅτι αὐτοὶ ποὺ ἀγωνίστηκαν ἐναντίον τῆς ἐκκλησιαστικῆς καταστάσεως ποὺ ἐπικράτησε μετά τήν ἐκδίωξή του εἶναι «δίκαιοι μυριάκις» καὶ πρέπει «εἰς τὸν τῶν μαρτύρων καταλεγῆναι χορὸν», «μετὰ τῶν μαρτύρων, μετὰ τῶν Ἀποστόλων, μετὰ τῶν γενναίων καὶ ὑψηλῶν ἀνδρῶν στήσονται, λάμποντες ἀπὸ τῶν κατορθωμάτων, ἀπὸ τῶν παθῶν, ἀπὸ τῶν στεφάων, ἀπὸ τῶν βραβείων, ἀπὸ τῆς πολλῆς παρρησίας»40!

Ἀξίζει νὰ δοῦμε πῶς ἡ Χρυσοστομικὴ πένα ἀναφέρεται στοὺς Ἰωαννίτες ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παιδιὰ: «Οἱ τοσαύτας σφαγὰς προσδοκήσαντες… πρὸς τοὺς κρατοῦντας τῆς οἰκουμένης ἁπάσης ἀποδυσάμενοι… νόμοις πατρώοις καὶ θεσμοῖς Ἐκκλησίας ἐπηρεασθεῖσι παραστάντες καὶ διὰ τῶν ρημάτων καὶ τῶν πραγμάτων τὴν παρρησίαν ἐπιδειξάμενοι καὶ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἀποθνήσκοντες καὶ ἄνδρες καὶ γυναῖκες καὶ παῖδες, πῶς οὐκ ἂν εἶεν δίκαιοι μυριάκις εἰς τὸν τῶν μαρτύρων καταλεγῆναι χορόν;… οὗτοι ἑαυτῶν μὴ φεισάμενοι, ἐννόησον πόσον λήψονται μισθόν, οὐ μίαν, οὐ δύο καὶ τρεῖς ἡμέρας, ἀλλ’ ὁλόκληρον τὸν βίον ἐπὶ τῆς παρατάξεως ἱστάμενοι ταύτης βαλλόμενοι λοιδορίαις, ὕβρεσιν, ἐπηρείαις, συκοφαντίαις. Οὐδὲ γὰρ τοῦτο μικρόν… καὶ γὰρ οὐσίας ἐπέδωκαν πολλοί… οἱ μὲν πατρίδος, οἱ δὲ καὶ αὐτῆς ἐξεβλήθησαν τῆς ζωῆς… πρὸς ἄρχοντας παρρησιαζόμενοι, βασάνων καταφρονοῦντες, ἀπειλῶν καταγελῶντες, δεικνύντες ὅσον ἐστὶν ἀρετὴ»41.

Λίγο πιὸ κάτω ἀντιδιαστέλλει τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς καὶ κρατικοὺς διῶκτες μέ τὰ ἱερὰ θύματά τους: «ἐννόησον πόσας δώσουσιν οὗτοι δίκας ἐν τῷ φοβερῷ δικαστηρίῳ τότε ἐκείνῳ, πόσας ὑποστήσονται τιμωρίας, τὸ γε εἰς αὐτοὺς ἧκον, τὴν οἰκουμένην ταράξαντες ἅπασαν, τοσαύτας ἀνατρέψαντες ἐκκλησίας, τοσαύτῃ πολεμήσαντες εἰρήνῃ, μυρία πανταχοῦ σκάνδαλα θέντες; Οἱ δὲ παρ’ ἐκείνων παθόντες, ἅπερ ἔπαθον, μετὰ τῶν μαρτύρων, μετὰ τῶν Ἀποστόλων, μετὰ τῶν γενναίων καὶ ὑψηλῶν ἀνδρῶν στήσονται, λάμποντες ἀπὸ τῶν κατορθωμάτων, ἀπὸ τῶν παθῶν, ἀπὸ τῶν στεφάνων, ἀπὸ τῶν βραβείων, ἀπὸ τῆς πολλῆς παρρησίας… οἱ μὲν γὰρ ἐπιβουλευόμενοι, τὴν οἰκουμένην ἐραστὰς ἔχουσιν, ἐπαινετάς, θαυμαστάς, ἀνακηρύττοντας, στεφανοῦντας, τοὺς εἰδότας, τοὺς οὐκ εἰδότας, τοὺς ἀπὸ πραγμάτων, τοὺς ἀπὸ φήμης τὰ ἐκείνων μανθάνοντας, τοὺς συναλγοῦντας μυρίους, τοὺς συναγωνιζομένους, τοὺς τὰ χρηστὰ συνευχομένους αὐτοῖς πάντας»42.

Μὲ ἰδιαίτερο ἐνθουσιασμὸ γράφει στὴν πολλὰ παθοῦσα διακόνισσα Πενταδία γιά τὴ νίκη τήν ὁποία κατήγαγε κατά τῶν ἐχθρῶν: «Χαῖρε τοίνυν καὶ εὐφραίνου τοιαύτην ἀραμένη νίκην, καὶ τοιούτους εὐκόλως ἐπιστομίσασα θῆρας, καὶ τὰς ἀναισχύντους αὐτῶν ἐμφράξασα γλώττας, καὶ λυσσῶντα ἀποῤῥάψασα στόματα. Τοιοῦτον γὰρ ἡ ἀλήθεια μεθ’ ἧς ἠγωνίσω, καὶ ὑπὲρ ἧς ἐσφάγης πολλάκις … Χαῖρε τοίνυν καὶ εὐφραίνου (οὐ γὰρ παύσομαι συνεχῶς ταῦτα λέγων τὰ ῥήματα), ἀνδρίζου, καὶ κραταιοῦ, καὶ καταγέλα πάσης ἐπαγομένης σοι παρ’ αὐτῶν ἐπιβουλῆς»43.

Σὲ ἄλλη ἐπιστολή του στὴν ἰδία διακόνισσα Πενταδία τῆς ζητεῖ νὰ μὴν φύγει ἀπό τήν Πόλη ἀλλὰ νὰ παραμείνει ἐκεῖ καὶ νὰ συνεχίζει νὰ ἀγωνίζεται γιὰ νὰ ἐνθαρρύνει καί τοὺς ἄλλους πιστοὺς μέ τὸ ἀνδρεῖο παράδειγμά της: «Τῶν μὲν στεφάνων σε μακαρίζω, οὓς ἀνεδήσω καὶ νῦν, διὰ τῆς ἀνδρείας πάντα ἑλομένη παθεῖν ὑπὲρ τῆς ἀληθείας. Διὰ τοῦτο καὶ τὸν Θεὸν ὑπερασπίζοντά σου ἔχεις μετὰ πολλῆς τῆς σφοδρότητος. Ἕως γὰρ θανάτου, φησὶν, ἀγώνισαι ὑπὲρ τῆς ἀληθείας, καὶ ὁ Κύριος πολεμήσει ὑπὲρ σοῦ. Ὅπερ καὶ γέγονε. Μέχρι γὰρ τοσούτου δραμοῦσα τὸν καλὸν τοῦτον ἀγῶνα, πολλὰ ἄνωθεν ἐπεσπάσω τὰ βραβεῖα· τούτου μὲν οὖν ἕνεκεν χαίρω. Ἐπειδὴ δὲ ἔγνων, ὅτι βουλεύῃ περὶ ἀποδημίας, καὶ μεταστῆναι ἐκεῖθεν βούλει, παρακαλῶ σου τὴν τιμιότητα μηδὲν τοιοῦτον ἐννοῆσαι μηδὲ βουλεύσασθαι. Πρῶτον μὲν δι’ αὐτὸ τοῦτο, ὅτι δὴ στήριγμα τῆς πόλεως εἶ τῆς αὐτόθι, καὶ λιμὴν εὐρὺς, καὶ βακτηρία, καὶ τεῖχος ἀσφαλὲς τοῖς καταπονουμένοις. Μηδὲ τοσαύτην ἀπὸ τῶν χειρῶν ἐμπορίαν ῥίψῃς, μηδὲ τοσοῦτον πρόῃ κέρδος, τοσούτους καθ’ ἑκάστην ἡμέραν συνάγουσα θησαυροὺς ἀπὸ τῆς παρουσίας τῆς αὐτόθι. Οἵ τε γὰρ ὁρῶντες, οἵ τε ἀκούοντές σου τὰ κατορθώματα, οὐ μικρὰ κερδαίνουσιν. Οἶσθα δὲ ἡλίκον τοῦτο φέρει σοι τὸν μισθόν. Πρῶτον μὲν, ὅπερ ἔφην, διὰ τοῦτο παρακαλοῦμεν αὐτόθι μένειν· καὶ γὰρ πεῖραν οὐ μικρὰν δέδωκας τῆς ὠφελείας, ἣν παρέσχες διὰ τῆς αὐτόθι παραμονῆς»44.

Συγκινητικὲς εἶναι οἱ ἐπιστολὲς ποὺ ἀπευθύνει στοὺς κληρικοὺς ποὺ βρίσκονται φυλακισμένοι γιὰ χάρη του: «Μακάριοι καὶ τῶν δεσμῶν ὑμεῖς, καὶ τῆς γνώμης, μεθ’ ἧς φέρετε τὰ δεσμὰ, ἀποστολικὴν ἀνδρείαν ἐν τούτοις ἐπιδεικνύμενοι· ἐπεὶ κἀκεῖνοι καὶ μαστιγούμενοι, καὶ ἐλαυνόμενοι, καὶ δεσμούμενοι, μετὰ πολλῆς ταῦτα ἔφερον τῆς ἡδονῆς· οὐ μόνον δὲ μετὰ πολλῆς ἔφερον τῆς ἡδονῆς, ἀλλὰ καὶ τὰ αὑτῶν ἐποίουν ἐν ταῖς ἁλύσεσιν ὄντες, καὶ τὴν οἰκουμένην μεριμνῶντες ἅπασαν. Διὸ δὴ παρακαλῶ τὴν ὑμετέραν ἀγάπην μηδὲν ἐντεῦθεν ἀναπεσεῖν, ἀλλ’ ὅσῳ πλείων ὑμῖν ἡ ὀδύνη γίνεται ἐξ ὧν πάσχετε, πλείονα καὶ τὴν προθυμίαν ἐπιδείξασθαι, καὶ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν μεριμνᾷν ὑπὲρ τῶν κατὰ τὴν οἰκουμένην Ἐκκλησιῶν, ὅπως ἂν γένοιτό τις διόρθωσις ἡ προσήκουσα, μηδὲ εἰς τὴν ὀλιγότητα ὑμῶν ἀπιδόντες, καὶ τῷ περιελαύνεσθαι πανταχόθεν, ὑπτιώτεροι γένησθε. Δι’ ὧν γὰρ πάσχετε, μείζονα τὴν παρὰ τῷ Θεῷ παῤῥησίαν κτώμενοι, πλείονα εὔδηλον ὅτι καὶ τὴν δύναμιν ἕξετε»45.

Σὲ ἄλλους κληρικοὺς ποὺ καὶ αὐτοὶ βρίσκονταν φυλακισμένοι γιὰ τὸν ἴδιο λόγο γράφει: «Μακάριοι καὶ τρισμακάριοι, καὶ πολλάκις τοῦτο ὑμεῖς τῶν καλῶν τούτων ἱδρώτων καὶ ἀγώνων, τῶν μόχθων, καὶ πόνων, καὶ τῶν κινδύνων, οὓς ὑπὲρ τῶν Ἐκκλησιῶν τῶν κατὰ τὴν οἰκουμένην κειμένων ὑπομεμενήκατε, λαμπροὶ μὲν ἐν γῇ, λαμπροὶ δὲ ἐν οὐρανοῖς διὰ τούτων γενόμενοι. Καὶ γὰρ ἄνθρωποι πάντες οἱ νοῦν ἔχοντες ἀνακηρύττουσιν ὑμᾶς, καὶ στεφανοῦσιν, ἐκπληττόμενοι τὴν εὐτονίαν ὑμῶν, τὴν ἀνδρείαν, τὴν καρτερίαν, τὴν προσεδρείαν. Ὅ τε φιλάνθρωπος Θεὸς, ὁ μείζονας ἐκ πολλοῦ τοῦ περιόντος τιθεὶς ἀεὶ τῶν πόνων τὰς ἀμοιβὰς, τοσούτοις ἀμείψεται ἀγαθοῖς, ὅσοις ἀμείβεσθαι Θεῷ πρέπον τοὺς οὕτω γενναίως ἀγωνιζομένους ὑπὲρ τῆς κατὰ τὴν οἰκουμένην ἅπασαν εἰρήνης. Διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς οὐ παυόμεθα μακαρίζοντες ὑμᾶς, ἐντρυφῶντες ὑμῶν τῇ μνήμῃ διηνεκῶς, ἐπὶ διανοίας περιφέροντες, εἰ καὶ πολλῷ διῳκίσμεθα τῷ τῆς ὁδοῦ μήκει»46.

Ὁ Χρυσόστομος ἐπαινεῖ, ἐνθαρρύνει καὶ προτρέπει τοὺς πιστοὺς κληρικοὺς καὶ λαϊκοὺς νὰ συνεχίσουν τὸν ἀγῶνα ἐναντίον τῆς νοσηρῆς ἐκκλησιαστικῆς καταστάσεως ποὺ ἀκολούθησε τήν ἐξορία του, διότι θεωροῦσε αὐτόν τὸν ἀγῶνα τους ὡς τὴ μοναδικὴ ἐλπίδα γιὰ ἀποκατάσταση τῆς κανονικῆς τάξεως στὴν Ἐκκλησὶα τῆς Κωνσταντινου-πόλεως: «Χρήσασθε τοίνυν εἰς καιρὸν τῇ προθυμίᾳ, καὶ δι’ ἑαυτῶν, καὶ δι’ ἑτέρων, ὧν ἂν οἷόν τε ᾖ, ταῦτα καὶ πρᾶξαι καὶ εἰπεῖν σπουδάσατε, ἵνα τὸ κατέχον κλυδώνιον καταστεῖλαι δυνήσεσθε. Μάλιστα μὲν γὰρ ἔσται τι καὶ πλέον σπουδαζόντων ὑμῶν»47.

Σὲ ἐπιστολή του στὸν ἐπίσκοπο Θεοδόσιο τὸν παρακαλεῖ νὰ συνεχίσει τὸν ἀγῶνα πού καὶ τὸν ἲδιον τὸν ἀγωνιζόμενον τιμᾶ καὶ τὶς Ἐκκλησίες προφυλάσσει καὶ νὰ ἀποστρέφεται μέ τήν πρέπουσα ἀνδρεία αὐτοὺς ποὺ δημιούργησαν ταραχές στὴν οἰκουμένη καὶ συντάραξαν τὶς Ἐκκλησὶες. Θεωρεῖ ὁ ἱερὸς Πατὴρ ὅτι αὐτὴ ἡ ἀνδρεία στάση θὰ εἶναι ἡ ἀρχὴ ἀπαλλαγῆς ἀπό τὴ συμφορά, αὐτὸ θὰ εἶναι ἡ ἀσφάλεια γιά τὶς Ἐκκλησίες αὐτὸ θὰ βοηθήσει στὴν ἐξάλειψη τῶν δεινῶν, ὅταν οἱ σώφρονες διακόψουν κάθε ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ «τοὺς τοσαύτας ταραχὰς ἐμβαλόντας»: «παρακαλοῦμεν ὑμᾶς καθάπερ καὶ ἔμπροσθεν ἐποιήσατε, κοσμοῦντες τε ἑαυτοὺς καὶ τὰς Ἐκκλησίας ἀσφαλιζόμενοι, οὕτω καὶ νῦν ποιήσατε, καί τοὺς τοσαύτας ταραχὰς ἐμβαλόντας εἰς τήν οἰκουμένην ἅπασαν καὶ τὰς Ἐκκλησίας διαταράξαντας ἀποστρέφεσθαι μετά τῆς προσηκούσης ὑμῖν ἀνδρείας. Τοῦτο γὰρ ἀρχή τῆς λύσεως τοῦ χειμῶνος, τοῦτο ἀσφάλεια ταῖς Ἐκκλησίαις, τοῦτο τῶν κακῶν διόρθωσις, ὅταν ὑμεῖς οἱ ὑγιαίνοντες ἀποστρέφησθε καὶ μηδὲν ἒχητε πρὸς αὐτοὺς»48.

Ε. Συμπερασματικὰ: Εἶναι ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ὑπερασπιστὴς σχίσματος;

Ἀσφαλῶς, ὄχι! Ὅμως, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ προτρέπει τοὺς πιστοὺς ποὺ τὸν σέβονταν νὰ παραμείνουν μακρυὰ ἀπὸ τοὺς ἐπισκόπους τους νὰ μὴν ἔχουν καμμία λειτουργικὴ κοινωνία μαζὶ τους καὶ νὰ μὴν τοὺς μνημονεύουν ὡς κανονικοὺς ποιμένες τους;

Ὅπως πολὺ συνοπτικὰ εἴδαμε ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος οὐδέποτε ἀποδέχθηκε τὶς ἀποφάσεις τῶν συνόδων Δρυὸς καὶ Κωνσταντινουπόλεως ποὺ τὸν καθαίρεσαν καὶ ἀφόρισαν. Τὴν ἰδία στάση τήρησε καὶ μέρος τοῦ πιστοῦ λαοῦ τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἀρνήθηκε τὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ τοὺς διαδόχους του. Ἔτσι δημιουργήθηκε στὴν Βασιλεύουσα τὸ “σχίσμα” τῶν Ἰωαννιτῶν. Καὶ ὅμως ὁ Ἰωάννης ἀντὶ νὰ ἐπιπλήξει τοὺς πιστοὺς γιὰ τὴ ”σχισματικὴ” τους συμπεριφορὰ τοὺς ἐπαινεῖ ἰδιαιτέρα καὶ τοὺς ἐνθαρρὺνει νὰ τὴν συνεχίσουν! Ὅμως, πῶς εἶναι δυνατὸν ὁ κατ’ ἐξοχὴν ὑπερασπιστὴς τῆς κανονικῆς τάξεως, ὁ διαπρύσιος κήρυκας τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας καὶ σφοδρὸς πολέμιος τοῦ σχίσματος νὰ ἐπαινεῖ καὶ οὐσιαστικὰ νὰ ἐνθαρρύνει τὸ “σχίσμα” τῶν πνευματικῶν του παιδιῶν;

Θὰ πρέπει νὰ προσεχθεῖ ἰδιαιτέρα ὅτι ὁ Ἰ. Χρυσόστομος δὲν προσεγγίζει τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα ἐπιπόλαια, μὲ νομικοὺς ὃρους καὶ ἐξωτερικὰ κριτήρια ἀλλὰ καθαρὰ ἁγιοπνευματικά. Δὲν τὸν ἐνδιαφέρει μιὰ ἐξωτερική, ἐπίπλαστη ἑνότητα ποὺ δὲν ἑδράζεται ἐπὶ στερεᾶς βάσεως καὶ δὲν διαποτίζεται ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Εὔστοχα ἐπισημαίνει ὁ μελετητὴς τοῦ ἱεροῦ Πατρὸς καὶ ἐκφραστὴς τοῦ χρυσοστομικοῦ ἤθους, πρωτοπρεσβύτερος π. Θεόδωρος Ζήσης, ἀναφερόμενος στὴ χρυσοστομική ἑρμηνεία τοῦ Παύλειου «ἓν σῶμα καὶ ἓν πνεῦμα» (Ἐφεσ. 4, 4)49: «Πιστεύει ὁ αὐθεντικὸς ἑρμηνευτὴς τοῦ Παύλου, … ὅτι καλῶς ὁ Ἀπόστολος μετὰ τὸ “ἓν σῶμα” ἔθεσε καὶ τὸ “ἓν πνεῦμα”, γιὰ νὰ δείξει ὅτι … δὲν ἀρκεῖ νὰ εἶναι κανεὶς ἐνσωματωμένος στὴν Ἐκκλησὶα, στὸ “ἓν σῶμα”, χρειάζεται νὰ ἔχει καὶ τὸ πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας, καὶ αὐτὸ ἰσχύει … ὄχι μὲ τοὺς αἱρετικοὺς… ἀλλὰ μὲ ὅσους Ὀρθοδόξους ἀνήκουν στὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, δὲν ἔχουν ὅμως τὸ πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας καὶ εἶναι φίλοι τῶν αἱρετικῶν»50.

Γιὰ τὸν Ἰ. Χρυσόστομο ἡ ἀπουσία τοῦ Πνεύματος τῆς Ἀληθείας σὲ ἕνα ἐκκλησιαστικὸ σῶμα καταλύει τὴν οὐσιαστικὴ ἑνότητά του ἀκόμα καὶ ὅταν πληροῦνται τὰ λοιπὰ ἐξωτερικὰ στοιχεῖα ποὺ τὴ συγκροτοῦν καὶ συνεπῶς καθιστᾶ τὸ ἐκκλησιαστικὸ αὐτὸ σῶμα ὄχι Σῶμα Χριστοῦ ἀλλὰ σχισματικὴ ὁμάδα. Σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση οἱ πιστοὶ ἔχουν καθῆκον ἀναλόγως μὲ τὴ θέση καὶ τὶς δυνατότητές τους νὰ ἀντισταθοῦν ἀγωνιζόμενοι ἐναντίον τῆς σχισματικῆς αὐτῆς ὁμάδας. Ἀντιθέτως, σὲ κρίσιμες καὶ ἔκτακτες στιγμὲς τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας ἔχει παρατηρηθεῖ ὅτι ὃπου ὑπάρχει πόνος, ἀγωνία καὶ ἀγῶνας γιὰ πιστότητα στὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη καὶ παράδοση, ἐκεῖ, ἀκόμα καὶ ὅταν ἐξωτερικὰ φαίνεται νὰ ὑφίσταται σχισματικὴ κατάσταση, ἐπαναπαύεται τὸ Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας, ἐκεῖ βρίσκεται ὁ Χριστός, ἐκεῖ φανερώνεται ἡ Ἐκκλησία Του. Δὲν πρόκειται, λοιπόν, περὶ σχίσματος, ἀλλὰ γιὰ τὴν ἁγία Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ! Αὐτὸ μᾶς ἔδειξαν οἱ Ἰωαννίτες …

Μὲ ἂλλα λόγια, γιὰ τὸν Ἰωάννη, σὲ σχίσμα βρίσκονται ὅσοι περιφρονοῦν καὶ ἐνεργοῦν ἀντίθετα μὲ τὴν κανονικὴ τάξη καὶ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας ἀκόμα καὶ ὅταν ἔχουν μὲ τὴν ἀνοχὴ ἢ τὴν συνεπικουρία τῆς κρατικῆς ἐξουσίας ὑψηλὴ θέση στὴν Ἱεραρχία καὶ ἀναγνωρίζονται ὡς ἐκκλησιαστικοὶ ἡγέτες. Ἀντίθετα, δὲν εἶναι σχισματικοὶ ἀλλὰ κανονικὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας ἂξια τιμῆς καὶ σεβασμοῦ ὅσοι ὑπακούουν, σέβονται, τιμοῦν καὶ ἀγωνίζονται γιὰ τὴν κανονικὴ τάξη καὶ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας ἀκόμα καὶ ἂν εἶναι ὀλίγοι ἢ βρίσκονται σὲ διάσταση καὶ δὲν κοινωνοῦν ἐκκλησιαστικὰ μὲ τοὺς ἔχοντες τοὺς θρόνους ἐπισκόπους οἱ ὁποῖοι οὐσιαστικὰ εἶναι «ψευδεπίσκοποι καὶ ψευδοδιδάσκαλοι» (κανόνας 15ος Πρωτοδευτέρας).

Οἱ διάδοχοι, λοιπόν, τοῦ Χρυσοστόμου Ἀρσάκιος καὶ Ἀττικὸς μὲ τὴν συνειδητὴ παρανομία καὶ τὴν περιφρόνηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεως αὐτοὶ ὁδηγήθηκαν στὸ σχίσμα, τὸ ὁποῖο ἀγωνίστηκαν μὲ αὐξημένο προσωπικὸ κόστος νὰ ἐξαλείψουν οἱ Ἰωαννίτες.

Εἶναι ἀπολύτως σαφὴς ἡ θέση τῶν σαράντα ἐπισκόπων ποὺ στάθηκαν στὸ πλευρὸ τοῦ Χρυσοστόμου, οἱ ὁποῖοι μὲ τὴ σύμφωνη γνώμη τοῦ Ἰωάννη ἀπάντησαν στὴ σύνοδο τῆς Δρυὸς καὶ ἰδιαιτέρως στὸν Ἀλεξανδρείας Θεόφιλο: «Μὴ κατάλυε τὰ πράγματα τῆς Ἐκκλησίας, καὶ μὴ σχίζε τὴν Ἐκκλησίαν, δι’ ἣν ὁ Θεὸς εἰς σάρκα κατῆλθεν»51. Δηλαδή, ἔργο σχίσματος διαπράττει ὅποιος μὲ βάση τοὺς ἱεροὺς κανόνες παρανομεῖ.

Αὐτὸ ἐπαναλαμβάνει καὶ ὁ Ἰ. Χρυσόστομος καὶ ἀκριβολογεῖ σημειώνοντας: «δύο γὰρ εἰσὶ διαιρέσεις ἀπὸ τοῦ σώματος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ · μιὰ μέν, ὅταν ψέξωμεν τὴν ἀγάπην, δεύτερα δὲ ὅταν ἀνάξια τοῦ τελεῖν εἰς ἐκεῖνο τὸ σῶμα τολμήσωμεν · ἑκατέρως γὰρ χωρίζομεν ἑαυτοὺς τοῦ πληρώματος»52. Δὲν πρόκειται, λέει ὁ ἱερὸς Πατήρ, γιὰ διαίρεση τοῦ Σώματος ἀλλὰ γιὰ «διαίρεση ἀπὸ τοῦ σώματος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ», ἡ ὁποία διαπράττεται μὲ δύο τρόπους: Στὴν πρώτη περίπτωση ἔχουμε σχίσμα ὅταν ἔχει ψυγεῖ ἡ ἀγάπη καὶ χωριζόμαστε. Στὴ δεύτερη περίπτωση σχίσμα δημιουργεῖται ἀπὸ ὅσους τολμοῦν νὰ ἐνεργήσουν παρανομίες πάνω στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τὴν Ἐκκλησία. Στὴ δεύτερη περίπτωση αὐτὸς ποὺ ἐνεργεῖ κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο χωρίζει τὸν ἑαυτὸ του ἀπὸ τὸ Σῶμα, «χωρίζομεν ἑαυτοὺς τοῦ πληρώματος». Ἀκριβέστερα γιὰ τὸν ἱερὸ Πατέρα δὲν ἔχουμε σχίσιμο τῆς Ἐκκλησίας, διότι ἡ ἑνότητά της παραμένει ἀδιατάρακτη, ἀλλὰ ἀπόσχιση «ἀπὸ τοῦ σώματος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ» ὅσων τολμοῦν νὰ ἀσεβήσουν στὸ ἱερὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας.

Μὲ ἀλλὰ λόγια ἡ ἑνότητα μὲ τὴν Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἀπροϋπόθετη. Θεμελιώδης προϋπόθεση γιὰ νὰ ἑδρασθεῖ σὲ στερεὰ βάση ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα εἶναι ἡ ἀλήθεια, δηλαδὴ ἡ πιστότητα στὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση καὶ τάξη. Ὅποιος περιφρονεῖ τὴν ἀλήθεια αὐτὸς «σχίζει τὴν Ἐκκλησὶα» ἤ ἀκριβεστέρα ἀποσχίζεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, αὐτὸς δημιουργεῖ τὸ σχίσμα καὶ αὐτὸς εἶναι ὑπαίτιός του.

Αὐτὴ ἀκριβῶς τὴν ἐκκλησιολογία ποὺ διαποτίζει ὁλόκληρη τὴν ἐκκλησιαστικὴ μας παράδοση ἦλθε ὁ 15ος Κανόνας τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου ἐπὶ Μ. Φωτίου νὰ τὴν περιβάλει μὲ κανονικὸ κῦρος: Αἰτιολογώντας γιατὶ δὲν πρέπει νὰ τιμωρηθοῦν ἀλλὰ ἀντιθέτως «τῆς πρεπούσης τιμῆς τοῖς ὀρθοδόξοις ἀξιωθήσονται» ὅσοι κληρικοὶ -ἀκόμα καὶ πρὸ συνοδικῆς καταδίκης- διακόπτουν τὴν κοινωνία καὶ δὲν μνημονεύουν (δηλαδὴ ἀποτειχίζουν) τὸν ἐπίσκοπο ποὺ κηρύττει δημόσια αἵρεση, ἀποφαίνεται ὅτι αὐτοὶ δὲν δημιουργοῦν σχίσμα μὲ τὸ νὰ διακόπτουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία ἀλλὰ ἀντίθετα φρόντισαν νὰ γλυτώσουν τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ σχίσματα: «οὐ σχίσματι τὴν ἕνωσιν τῆς ἐκκλησίας κατέτεμον, ἀλλὰ σχισμάτων καὶ μερισμῶν τὴν ἐκκλησίαν ἐσπούδασαν ῥύσασθαι» ἀφοῦ «οὐ γὰρ ἐπισκόπων, ἀλλὰ ψευδεπισκόπων καὶ ψευδοδιδασκάλων κατέγνωσαν» .

Οὐσιαστικὰ στὴν περίπτωση τῶν Ἰωαννιτῶν τέθηκε τὸ διαχρονικὸ καὶ πάντα κρίσιμο ἐρώτημα: Ποιός, τελικά, ἔχει ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα; Αὐτὸς ποὺ συμμορφώνεται μὲ τὴν παρανομία καὶ τὴν ἀσέβεια καί ὑποτάσσεται δουλικὰ ὑπηρετώντας ὄχι τὴν ἀλήθεια ἀλλὰ διαφορὲς σκοπιμότητες πρὸς ἴδιον, συνήθως, ὄφελος ἢ αὐτὸς ποὺ ἀγωνιᾶ γιὰ τὴν ἀλήθεια καὶ ἀγωνίζεται μὲ ταπείνωση καὶ φόβο Θεοῦ καταβάλλοντας ἐνίοτε καὶ αὐξημένο προσωπικὸ κόστος;

Ἡ Ἐκκλησία τὸ 438 μ.Χ., 30 χρόνια μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Μεγάλου Πατρός, ἀποκατέστησε καὶ τυπικὰ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννη καὶ δικαίωσε τὸ φρόνημα, τὸ ἦθος καὶ τοὺς ἀγῶνες τῶν Ἰωαννιτῶν καταδικάζοντας μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο ὅλες τὶς παρανομίες, ἀθλιότητες, ἀσέβειες καὶ αὐθαιρεσίες ποὺ διέπραξαν πάνω στὸ ἐκκλησιαστικὸ Σῶμα οἱ πρὸς καιρὸν ἰσχυροὶ ἐκκλησιαστικοὶ καὶ κρατικοὶ παραγόντες, οἱ πραγματικὰ σχισματικοὶ.

Πρωτοπρεσβύτερος π. Ἀναστάσιος Γκοτσόπουλος,

Πάτρα 27 . 1 . 2023

1 Τὸ παρὸν ἄρθρο ἀφιερώνεται στὸν Ποιμενάρχη μας, Σεβασμ. Μητροπολίτη Πατρῶν κ. Χρυσόστομο, ἄγοντα σήμερα τὰ ὀνομαστήριά του μὲ τὴν ὁλὸθερμη ὑιικὴ εὐχὴ ὁ Κύριος διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἱεροῦ Χρυσόστομου νὰ τὸν χαρίζει στὴν Ἐκκλησία Του «ὀρθοτομοῦντα τὸν λόγο τῆς Αὑτοῦ ἀληθείας».

2 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Ὁμιλία εἰς τὴν πρὸς Ἐφεσίους, 11, 5, ΕΠΕ 20, 712.

3 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Ὁμιλία εἰς τὴν πρὸς Ἐφεσίους, 4, ΕΠΕ 20, 706.

4 Α. THIERRY, Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Μεγαλομάρτυρας μετὰ τοὺς διωγμούς, μτφρ. Θ. Σουγκάκη-Β. Τάτση, ἐκδ. «Χριστιανικὴ Ἐλπίς», Θεσσαλονίκη 20032, σ. 38.

5 Ἀναλυτικὰ βλ. A. THIERRY, σ. 36-56, 69-97.

6 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «Διακόνῳ Ὀλυμπιάδι» ἐπιστολὴ 14, 4, PG 52, 617.

7 ΑΓ. ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΥ, «Ἐγκώμιον εἰς τὸν μέγαν Ἱεράρχην καὶ Πατέρα ἡμῶν θεῖον Χρυσὸστομον…», Συγγράμματα, ἐκδ. Ἱ. Βασιλικὴ καὶ Σταυροπηγιακή Μονή Ἁγ. Νεοφὺτου, Πάφος 1999, τ. Γ΄ σ. 395.

8 Ἀναλυτικὰ βλ. A. THIERRY, σ. 100-160.

9 Ἀναλυτικὰ γιὰ τὴν παρὰ τὴν Δρῦ Σύνοδο βλ. A. THIERRY, σ. 161-181, ΣΤ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος, τ. Α΄ σ. 58-73.

10 ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ ΕΛΕΝΟΠΟΛΕΩΣ, «Διάλογος ἱστορικὸς περὶ τοῦ βίου καὶ πολιτείας τοῦ μακαρίου Ἰωάννου ἐπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου», PG 47, 30-31, A. THIERRY, σ. 204-223.

11 Ἀναλυτικότερα βλ. Α. THIERRY, σ. 224-234.

12 ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ, «Διάλογος», ΕΠΕ 68, 158: Οἱ ἐχθροὶ τοῦ Ἁγίου «θεασάμενοι γὰρ μεταστᾶσαν τὴν Ἀντιοχέων ἐπί τὴν Ἀρμενίων κἀκεῖθεν πάλιν ἐπί τὴν Ἀντιοχέων τὴν Ἰωάννου εὐχάριστον φιλοσοφίαν ᾀδομένην, ηὔχοντο καί τὸ ζῆν ἀποῤῥῆξαι, καθάπερ ὑπὸ μαστίγων τῶν διηγημάτων βασανιζόμενοι (τοιοῦτον γὰρ ὁ μισόκαλος φθόνος)».

13 ΔΩΡ. DBAR, Τόπος θανάτου τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσόστομου, Θεσσαλονίκη 2003, στὸ https://thesis.ekt.gr/thesis BookReader/id/37196?lang=el#page/1/mode/2up

14 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Ἐπιστολὴ 125, «Πρὸς Κυριακὸν ἐπίσκοπον ἐν ἐξορίᾳ ὄντα καὶ αὐτόν», PG 52, 685, ΕΠΕ 38, 240-242).

15 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολή 120, «Θεοδώρᾳ», ΕΠΕ 38, 218: «Ἀνηλώθημεν, ἐδαπανήθημεν, μυρίους ἀπεθάνομεν θανάτους· καὶ ταῦτα ἴσασιν ἀκριβέστερον ἀπαγγεῖλαι οἱ τὰ γράμματα ἐγχειρίζοντες, καὶ ταῦτα βραχείαν ροπὴν ἡμῖν συγγενόμενοι· πρὸς οὓς οὐδὲ διαλεχθῆναί τί μικρὸν ἠδυνήθημεν, ὑπό τῶν συνεχῶν πυρετῶν καταβεβλημένοι, οὓς ἔχων καὶ ἐν νυκτὶ καὶ ἐν ἡμέρᾳ ὁδοιπορεῖν ἠναγκαζόμην, καὶ θάλπει πολιορκούμενος, καὶ ὑπὸ ἀγρυπνίας διαφθειρόμενος, καὶ ὑπό τῆς τῶν ἐπιτηδείων ἐρημίας ἀπολλύμενος, καί τῆς τῶν προστησομένων ἀπορίας. Καὶ γάρ τῶν τὰ μέταλλα ἐργαζομένων, καί τὰ δεσμωτήρια οἰκούντων χαλεπώτερα καὶ πεπόνθαμεν καὶ πάσχομεν. Ὀψὲ δὲ πότε καὶ μόλις ἐπέτυχον τῆς Καισαρείας, ὡς ἀπὸ χειμῶνος εἰς γαλήνην καὶ εἰς λιμένα ἐλθών. Ἀλλ’ οὐδὲ ὁ λιμὴν οὗτος ἴσχυσεν ἀνακτήσασθαι τὰ ἀπό τοῦ κλυδωνίου κακά· οὕτω καθάπαξ ἡμᾶς ὁ ἔμπροσθεν χρόνος κατειργάσατο. Ἀλλ’ ὅμως ἐλθὼν εἰς τὴν Καισάρειαν, μικρὸν ἀνέψυξα, ὅτι ὕδατος ἔπιον καθαροῦ, ὅτι ἄρτου οὐκ ὀδωδότος οὐδὲ κατεσκληκότος μετέλαβον, ὅτι οὐκ ἔτι ἐν τοῖς κλάσμασι τῶν πίθων ἐλουόμην, ἀλλ’ εὗρον βαλανεῖον οἷον δήποτε, ὅτι συγκεχώρημαι τέως τῇ κλίνη προσηλῶσθαι. Ἐνῆν καὶ πλείονα τούτων εἰπεῖν, ἀλλ’ ἶνα μὴ συγχέω σου τὴν μάθησιν, μέχρι τούτου ἵστημι τὸν λόγον, ἐκεῖνο προστιθείς, ὅτι μὴ παύση ὀνειδίζουσα τοῖς ἀγαπῶσιν ἡμᾶς, ὅτι τοσούτους ἔχοντες ἐραστάς, καὶ τοσαύτην δύναμιν περιβεβλημένους, οὐκ ἐτύχομεν οὗ τυγχάνουσιν οἱ κατάδικοι, ὥστε εἰς ἡμερώτερον καὶ ἐγγύτερον ποὺ κατοικισθῆναι τόπον· ἀλλὰ καί τοῦ σώματος ἡμῖν ἀπαγορεύσαντος, καί τοῦ φόβου τῶν Ἰσαύρων πάντα πολιορκοῦντος, τῆς μικρᾶς ταύτης καὶ εὐτελοῦς οὐκ ἐπετύχομεν χάριτος. Δόξα τῷ Θεῷ καὶ διὰ τοῦτο. Οὐ παυόμεθα γὰρ αὐτὸν ἐπὶ πᾶσι δοξάζοντες. Εἴη τὸ ὄνομα αὐτοῦ εὐλογημένον εἰς τοὺς αἰῶνας».

16 ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ, «Διάλογος», ΕΠΕ 68, 156.

17 ΜΑΡΤΥΡΙΟΥ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ, PG 47, ΧLIII.

18 ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ, «Διάλογος», ΕΠΕ 68, 156.

19 ΑΓ. ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΥ, «Ἐγκώμιον εἰς τὸν μέγαν Ἱεράρχην καὶ Πατέρα ἡμῶν θεῖον Χρυσὸστομον…», Συγγράμματα, ἐκδ. Ἱ. Βασιλικὴ καὶ Σταυροπηγιακή Μονή Ἁγ. Νεοφὺτου, Πάφος 1999, τ. Γ΄ σ. 400.

20 Α. THIERRY, σ. 281-284, 366-370.

21 Προκαλεῖ συγκίνηση ἡ ψυχικὴ ἔνταση μέ τὴν ὁποία γράφει στὸν πρεσβύτερο Κωνσταντῖνο γιὰ νὰ ἀναλάβει τὴν ἱεραποστολή στὴ Φοινίκη, ἂν ἀναλογιστοῦμε τὴ δεινὴ θέση στὴν ὁποία βρισκόταν ὁ Χρυσόστομος ἀναμένοντας τὴν ἀπόφαση γιά τὸν τόπο ἐξορίας (ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «Κωνσταντίνῳ πρεσβυτέρῳ», PG, 52, 732-733).

22 Α. THIERRY, σ. 370-373.

23 Α. THIERRY, σ. 373-377.

24 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «Κωνσταντίνῳ πρεσβυτέρῳ», PG, 52, 732-733

25 ΑΓ. ΣΥΜΕΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ, «Εἰς τὸν βίον τοῦ Ἰ. Χρυσοστόμου», PG 114, 1193.

26 ΛΕΩΝ ΣΤ, «Λόγος ἐγκωμιαστικὸς εἰς τὸν μέγαν τοῦ Θεοῦ ἀρχιερέα… Ἰωάννην τὸν Χρυσόστομον», PG 107, 288.

27 ΣΩΖΟΜΕΝΟΣ, «Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία» 8, 23, PG 67, 1573D-1576Α: «Ἔπει γὰρ αὐτῷ καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ συνοῦσι κοινωνεῖν ἢ συνεύχεσθαι οὐκέτι ἀνεκτὸν ἡγοῦντο, ἀναμεμειγμένων αὐτοῖς τῶν ἐπιβούλων Ἰωάννου, καθ’ ἑαυτοὺ δέ, ὡς εἴρηται, συνιέντας ἐν ταῖς ἐσχατιαῖς τῆς πόλεως ἐκκλησίαζον, κοινοῦται βασιλεῖ περὶ τούτου. Συνηγμένοις δὲ συνταγματάρχης ἅμα στρατιώταις ἐμβαλεῖν ἐπιτραπείς, τὸ μὲν πλῆθος παίων ξύλοις καὶ λίθοις, εἰς φυγεῖν τρέπει. τοὺς δὲ ἐπισημότερον καὶ προθυμότερον τὰ Ἰωάννου ζηλοῦντας, ἐν φρουρᾷ ποιεῖται… Μεγίστης δὲ ταραχῆς καὶ οἰμωγῆς ἀνὰ τὴν πόλιν συμβάσης, οὐδ’ οὕτως μετέθεντο τοῦ περὶ Ἰωάννη φίλτρου».

28 A. THIERRY, σ. 189-190.

29 Γιά τὸ ἦθος καί τὴν ἄνοδο τοῦ Πορφυρίου στὸν θρόνο τῆς Ἀντιόχειας βλ. A. THIERRY, σ. 311-315.

30 ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ, «Διάλογος», ΕΠΕ 68, 154-156: Ἐκδόθηκαν δύο αὐτοκρατορικὲς «ἀντιγραφές». Μία γιὰ ἐπισκόπους καὶ μία γιὰ λαϊκοὺς: «Εἶχεν δὲ ἡ μὲν κατὰ τῶν ἐπισκόπων ἀντιγραφὴ τὴν ἀπειλὴν ταύτην “εἰ τις οὐ κοινωνεῖ τῶν ἐπισκόπων Θεοφίλῳ καὶ Πορφυρίῳ καὶ Ἀττικῷ, τῆς μὲν ἐκκλησίας ἐκβαλέσθω, τῆς δὲ ἰδίας τῶν πραγμάτων οὐσίας ῥιπτέσθω”. Ἐντεῦθεν οἱ μὲν καταβαρυνόμενοι τῷ τῶν πραγμάτων φορτίῳ καὶ ἄκοντες κοινωνοῦσιν (ὅσοι πιέζονταν ἀπὸ τὴ μεγάλη τους περιουσία κοινωνοῦσαν καὶ χωρὶς τὴ θέλησή τους), οἱ πενέστεροι καὶ εἰς πίστιν ὑγιῆ ἀσθενέστεροι ὑποσχέσεσι δώρων τινῶν συνεσύροντο εἰς κοινωνίαν (οἱ πιό φτωχοί καὶ ἀσθενεῖς στήν ὀρθὴ πίστη δελεάζονταν ἀπὸ δῶρα), οἱ δὲ γένους καὶ πραγμάτων καὶ δόξης φθαρτῆς καὶ θλίψεως σωματικῆς ὑπεριδόντες φυγῇ τὴν τῆς ψυχῆς εὐγένειαν διεφύλαττον (ἄλλοι περιφρονώντας καταγωγὴ καὶ περιουσία καὶ δόξα φθαρτὴ καὶ θλίψη σωματικὴ διαφύλαξαν τὴν ἀξιοπρέπειά τους καὶ ἔφυγαν μακρυὰ γιά νὰ μὴν κοινωνήσουν)… Ἔφθανον δὲ οἱ μὲν ἐν τῇ Ῥώμη, οἱ δὲ ἐν τοῖς ὄρεσιν, ἕτεροι δὲ ἐν τοῖς τῶν ἀσκητῶν φροντιστηρίοις διεσῴζοντο ἐκ τῆς Ἰουδαϊκῆς πονηρίας. Ἡ δὲ κατὰ τῶν λαϊκῶν ἀντιγραφὴ περιεῖχεν. “Τοὺς μὲν ἐν ἀξιώμασιν ἐκπίπτειν τῆς κατὰ τὰς ἀρχὰς ἀξίας (ἔχαναν τὸ ἀξίωμά τους), τοὺς δὲ στρατιώτας τὰς ζώνας ἀπολεῖν (στεροῦνταν τὸν ὁπλισμό τους), τοὺς δὲ λοιπούς δήμους καὶ χειροτέχνας, χρυσίῳ πολυολκεῖ προστιμηθέντας, ὑποβάλλεσθαι ἐξορίᾳ (οἱ πολῖτες καὶ οἱ τεχνῖτες πλήρωναν πρόστιμο καὶ ἐξορίζονταν)”. Πλὴν ὅμως καὶ ταῦτα ἐπράττετο καὶ αἱ προσευχαὶ τῶν σπουδαίων ἐν τῷ ὑπαίθρῳ ἐπετελοῦντο μετὰ πολλῆς τῆς κακοπαθείας, φιλίᾳ τῇ πρὸς τὸν Σωτῆρα (παρ’ ὅλα αὐτὰ μὲ μεγάλη ταλαιπωρία οἱ ἀκολουθίες τελοῦνταν στὴν ὕπαιθρο λόγῳ τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν Σωτῆρα)».

31 ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ, «Διάλογος», ΕΠΕ 68, 267-275.

32 Βλ. καὶ A. THIERRY, σ. 239-240, 263-274, 316-317, 389-391.

33 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «Πρός τοὺς σκανδαλισθέντας ἐπὶ ταῖς δυσημερίαις ταῖς γενομέναις, καί τῇ τοῦ λαοῦ καὶ πολλῶν ἱερέων διώξει καὶ διαστροφῇ», ΕΠΕ 33, 612.

34 ΑΓ. ΣΥΜΕΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ, «Εἰς τὸν βίον τοῦ Ἰ. Χρυσόστομου», PG 114, 1193-1196.

35 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Ὁμιλία εἰς τὴν πρὸς Ἐφεσίους, 4, ΕΠΕ 20, 708.

36 ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ, «Διάλογος», PG 47, 35.

37 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «Πρός τοὺς σκανδαλισθέντας ἐπὶ ταῖς δυσημερίαις ταῖς γενομέναις, καί τῇ τοῦ λαοῦ καὶ πολλῶν ἱερέων διώξει καὶ διαστροφῇ», ΕΠΕ 33, 608: «νόμοις πατρώοις καὶ θεσμοῖς Ἐκκλησίας ἐπηρεασθεῖσι παραστάντες».

38 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολὴ 174, «Τοῖς ἐν Χαλκηδόνι ἐγκεκλεισμένοις ἐπισκόποις, πρεσβυτέροις τε καὶ διακόνοις», ΕΠΕ 38, 324-325.

39 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολὴ 148, «Κυριακῷ, Δημητρίῳ, Παλλαδίῳ, Εὐλυσίῳ, ἐπισκόποις», ΕΠΕ 38, 288.

40 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «Πρός τοὺς σκανδαλισθέντας ἐπὶ ταῖς δυσημερίαις ταῖς γενομέναις, καί τῇ τοῦ λαοῦ καὶ πολλῶν ἱερέων διώξει καὶ διαστροφῇ», ΕΠΕ 33, 632.

41 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «Πρός τοὺς σκανδαλισθέντας ἐπὶ ταῖς δυσημερίαις ταῖς γενομέναις, καί τῇ τοῦ λαοῦ καὶ πολλῶν ἱερέων διώξει καὶ διαστροφῇ», ΕΠΕ 33, 608-610.

42 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, «Πρός τοὺς σκανδαλισθέντας ἐπὶ ταῖς δυσημερίαις ταῖς γενομέναις, καί τῇ τοῦ λαοῦ καὶ πολλῶν ἱερέων διώξει καὶ διαστροφῇ», ΕΠΕ 33, 630-632.

43 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολὴ 94, «Πενταδίᾳ διακόνῳ», ΕΠΕ 38, 168.

44 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολὴ 94, «Πενταδίᾳ διακόνῳ», ΕΠΕ 38, 186.

45 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολὴ 174, «Τοῖς ἐν Χαλκηδόνι ἐγκεκλεισμένοις ἐπισκόποις, πρεσβυτέροις τε καὶ διακόνοις», ΕΠΕ 38, 324-325.

46 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολὴ 148, «Κυριακῷ, Δημητρίῳ, Παλλαδίῳ, Εὐλυσίῳ, ἐπισκόποις», ΕΠΕ 38, 288-289.

47 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολὴ 174, «Τοῖς ἐν Χαλκηδόνι ἐγκεκλεισμένοις ἐπισκόποις, πρεσβυτέροις τε καὶ διακόνοις», ΕΠΕ 38, 324-325.

48 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ἐπιστολὴ 89, «Θεοδοσίῳ, ἐπισκόπῳ Σκυθοπόλεως», ΕΠΕ 38, 158-160.

49 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Ὁμιλία εἰς τὴν πρὸς Ἐφεσίους, 11, 1, ΕΠΕ 20, 686: «ἓν πνεῦμα, καλῶς εἶπε, δεικνὺς ὅτι ἀπὸ τοῦ ἑνὸς σώματος ἓν πνεῦμα ἔσται, ἢ ὅτι ἔστι μὲν σῶμα εἶναι ἓν, οὐχ ἓν δὲ πνεῦμα· ὡς ἂν εἴ τις καὶ αἱρετικῶν φίλος εἴη».

50 π. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΗΣΗΣ, «Σύγχρονοι ἐκκλησιολογικοὶ προβληματισμοὶ μὲ βάση τὸν Ἅγιο Ἰωάννη Χρυσόστομο», Χρυσοστομικὰ, Μελέτες καὶ ἄρθρα, Πατερικὰ 9, ἐκδ. Τὸ Παλίμψηστον, σ. 323.

51 ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ, «Διάλογος», PG 47, 28.

52 ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Ὁμιλία «εἰς τὴν πρὸς Ἐφεσίους, 4, ΕΠΕ 20, 706.